Հավրեսք գյուղ չկա Գուգլի քարտեզի վրա, և դա հասկանալի է։ Քրիստոնեական Հավրեսք գյուղը, որը գտնվում է Իրաքի հյուսիսում, Թուրքիայի սահմանից քիչ հեռու, քրդական Զախո քաղաքի մոտակայքում (350 հազար բնակչությամբ)` ընդամենը հարյուր բակ է։
Այստեղ կողք կողքի ապրում են հայերն ու ասորիները։ Հավրեսքի քաղաքացիական բնակչությունը, սովորաբար, տատանվում է 200-500 մարդու սահմաններում։
Հավրեսքի ինքնապաշտպանության ջոկատը կազմված է 22 զինված մարդուց, որոնց հրամանատարն է, բոլոր առումներով, հերոսական մի անձնավորություն՝ Ֆիդայի Մուրադ Վարդանյանը։ Նա, հավանաբար, այն հայ հերոս-հրամանատարներից է, որի մասին ժամանակին գրել է հայտնի ավստրալացի գրող, «Մուսա Լեռան 40 օրը» վեպի հեղինակ Ֆրանց Վերֆելը։
«Նույնիսկ ծառերը ջրի կարիք ունեն, որ ապրեն։ Մենք նման ենք հին ծառերի։ Մենք երբեք չենք հանձնվում։ Եկեք ապրենք առյուծների պես, և եթե հարկ լինի, մեռնենք, առյուծների պես»,- սրանք Վարդանյանի խոսքերն են, որոնք մնացին ամբողջ աշխարհի միլիոնավոր հայերի սրտերում` ԱՄՆ-ում, Եվրոպայում, Ռուսաստանում և Հայաստանում։
…Ջոկատը, որի հրամանատարն է Մուրադը Հավրեսքից, արդեն 10 տարի է՝ պահում է իր գյուղը կանոնավոր հարձակումներից, նրա ջոկատին մի քանի անգամ գերազանցում են, այսպես կոչված՝ Իսլամական պետության ավազակախմբի ուժերը։ Պահում է գյուղը զինված պաշտպանությամբ ու ամեն անգամ հետ է մղում ԻՊ-ի ջիհադական ահաբեկիչներին։
Օրեր առաջ Արևմուտքում ներկայացվեց ռեժիսոր Դևիդ Ռիտերի վավերագրական «Հավրեսք. Արիություն» («HAVRESC: STAND ON COURAGE») ֆիլմը։ Ֆիլմում հայ հրամանատարը հանդես է գալիս մի մարդու կերպարում, որն ինքն իրենով խորհրդանշում է հպարտություն, արժանապատվություն և արիություն։
Կարծում եմ, պետք է անել հնարավոր ամեն ինչ, որպեսի ունենալ այդ ֆիլմը և ցուցադրել այն Հայաստանում մեծ էկրաններին, թեև ֆիլմը բավականին դաժան է նկարահանված։ Տեղ-տեղ նաև վախենալու է…
Հենց այդպիսին էր, ամենայն հավանականությամբ, քսանամյա ֆիդայի Մովսես Տեր-Գալստյանը, որը կարողացավ 1915 թվականին կազմակերպել պաշտպանություն և հայերով բնակեցված (4048 մարդ) գյուղեր փրկել միջերկրածովյան Կիլիկիայում։
Այն ժամանակ հայերը, որոնք զինված էին միայն մի քանի հրացաններով, 20 որսորդական և մի քանի հարյուր կայծաքարե հրացանով, շուրջ երկու ամիս պահում էին պաշտպանությունը 3-5 հազար կանոնավոր թուրք զորքերի դեմ։
Եվ կանգուն մնացին, դիմացան այնքան, մինչև բոլոր կողմերից շրջապատված քաղաքացիական բնակչությանը, որը թաքնվում էր Մուսա լեռան լանջերին, փրկության հասավ ֆրանսիական ռազմական էսկադրան։
…Իմ տատիկը` Արփինեն (հորական ազգանունով Չեքմեյան) ժամանակին պատմում էր, որ նրան դեռ նորածին, բարուրի մեջ, պարաններով փաթաթած լեռան վրայից իջեցրել են ֆրանսիական զրահապատ կրեյսեր «Գիշենի» վրա։ Եվ, որ նրա ընտանիքը փրկվեց վերջիններից մեկը, քանի որ հայրը՝ այդ վայրերում հայտնի երգիչ Վարդան Չեքմեյանը, Մուսա Լեռան պաշտպանության հրամանատարներից մեկն էր…
Հավրեսք գյուղի անվանումը, ի դեպ, տեղի բարբառից թարգմանաբար հնչում է որպես «մեծ վրեժ»։ Հենց այստեղ 1915 թվականի ամռանը հիմնավորվեցին թուրքական յաթաղանից փրկված հայերն ու կարողացան հատել այն ժամանակ արդեն քայքայվող Օսմանյան կայսրության տարածքում իր ազդեցությունը կորցնող ժամանակակից Թուրքիայի սահմանը։
Հավրեսքի բնակչությունը այսօր էլ հավատարիմ է մնում իր հայրերի և պապերի պատվիրաններին։
Հաստատ ոչ այս կողմերում Թուրքիան կկարողանա վերածնել իր Օսմանյան կայսրությունը, որի մասին երազում է ներկայիս առաջնորդ Էրդողանը։ Հաստատ ոչ Հավրեսք գյուղի ինքնապաշտպանության ջոկատը՝ Մուրադի հրամանատարության ներքո, կհանձնի դիրքերը։ Ոչ ջիհադականները, ոչ էլ ԻՊ գրոհայինները, ոչ թուրքական կանոնավոր բանակը, որն այստեղ գործում է, Իրաքի հյուսիսում չեն հիմնավորվի…
