ԵՐԵՎԱՆ, 26 նոյեմբերի-Sputnik, Գոհար Սարգսյան. Մոմի լույսի տակ, տաք բաճկոնով կամ վերարկուով, ֆուջիկայի շուրջը նստած… Մութ ու ցուրտ տարիներին անխտիր բոլոր հայաստանցիների համար սա ծանոթ իրավիճակ էր: Այլ բան է, որ այդ ընթացքում մեկը տնային գործերով էր զբաղված, մյուսը գրում էր իր ստեղծագործական գլուխգործոցը, մեկ այլ տեղում էլ բժիշկը կենաց-մահու պայքար էր մղում հիվանդին փրկելու համար:
Բոլորը հաղթահարում էին դժվարությունները և գիտեին` ինչի համար: Միասին «տալոններով» ձեռք բերված հացն էին կիսում, միասին «քուրսի անում» (տաքացնող սարքի վրա ծածկոց էին գցում, բոլորով ոտքերը մտցնում էին տակն ու տաքանում) ու կյանքի լավագույն պահերն ապրում: Խոսուն է մեծ գիտնական, Բյուրականի աստղադիտարանի հիմնադիր Վիկտոր Համբարձումյանի օրինակը: Մոմի լույսի ներքո, ոտքերին տաք ծածկոց գցած` աշխատել է: Մտերիմները որոշել են` ինչ գնով էլ լինի նրան լույս հասցնել: Վիկտոր Համբարձումյանը բարկացած հորդորել է անհապաղ լույսն անջատել. «Եթե իմ ժողովուրդը մթության մեջ է, ես չեմ կարող ու չպետք է լույս ունենամ, ինչպես նրանք, այնպես էլ` ես»:
Սակայն դժվարությունների մասին էլ չի մոռանում. օրինակ նրա հայրը` հայտնի մուլտիպլիկատոր Ռոբերտ Սահակյանցը, բրիտանացիների պատվիրած ֆիլմը չկարողացավ ավարտել ու անհրաժեշտ որակն ապահովել հոսանք չունենալու պատճառով:
Այսօր մեզ մութ ու ցուրտ տարիները հիշեցնողը Ղրիմն է, որտեղ մոտ 1 միլիոն մարդ զրկվել է էլեկտրականությունից: Ընդհանուր առմամբ երկրին չի մատակարարվում 551 ՄՎտ էլեկտրաէներգիա: Էլեկտրամատակարարման ամբողջական վերականգնումը հնարավոր կլինի միայն ամիսների ընթացքում: Էլեկտրասյուները, որոնց միջոցով էլեկտրաէներգիա է մատակարարվում Ղրիմին, Ուկրաինայի հարավում պայթեցվել են:
90-ականների էներգետիկ ճգնաժամը մարդկանց ստիպեց դիմել մասշտաբային ծառահատումների: Վառելիքի պակասը մարդկանց պարտադրեց վառել այն, ինչ կարող էին գտնել` սկսած ծառերից, վերջացրած գրքերով ու կահույքով: Խորհրդային Միության գրքապաշտ ու բնություն սիրող մարդը սկսեց դրանք նետել ինքնաշեն վառարանները: Հայկական սառնաշունչ ձմեռն այլ տարբերակ չէր թողնում: Իսկ հետևանքները մինչև օրս հնարավոր չի լինում վերացնել:
«Տանն այնքան ցուրտ էր, որ ծածկվում էինք տաք վերմակով ու դասերը պարապում: Միայն աջ ձեռքս էր վերմակից դուրս մնում, որպեսզի գրքի էջերը թերթեմ: Այդ ձեռքս ցրտահարվեց: Մինչև օրս, երբ ձմռանը թեթևակի մրսում եմ, ձեռքս հիշեցնում է իր մասին»,-պատմում է մեր զրուցակիցներից Արմինեն:
«Սարսափելի դժվար է, երբ փոքր երեխաներ ունես, որոնցից մեկը նորածին է: Վառարանի վրա միշտ թեյնիկով ջուր կար, լվացքն էլ` վերևում կախված, որպեսզի արագ չորանա: 12 հարկ ջուր էինք «կրում», որովհետև ինքնահոսով ջուրը միայն առաջին հարկում էր: Ամբողջ գիշեր կանգնում էի պատշգամբում ու նայում, թե հացի մեքենան երբ է մոտենալու խանութին: Ու վազում էի հացի հետևից: Բայց դրան հաց անվանելն էլ էր դժվար. սև ու թաց խմոր էր»,-հիշում է մեկ այլ զրուցակից տիկին Ռուզաննան:
Հայաստանում չկա մեկը, որ հոսանք «գողացած» չլինի: Եթե մի շենքում ժամանակավոր հոսանք էին միացնում, հարևանները հատուկ լարերով իրենց տներ էին «քաշում» այն: Հոսանքի ստացման այլ եղանակներից էր մեքենայի մարտկոցը. լիցքավորում էին ու բերում տուն:
Գուցե հայի հնարամտության «մեղավորը» պատմությունն է. չկան միջոցներ, բայց կան փոքրիկ խորամանկություններ: Եթե հացը սահմանափակ էր, մարդիկ իրենք էին թխում, սննդամթերք չկար` իրենք էին ստեղծում: Հմուտ ձեռքերը քարից հաց էին ստեղծում:
Ղրիմը Հայաստանի նկատմամբ այս առումով առավելություն ունի. ձմեռն այնտեղ համեմատաբար մեղմ է: Ամենացուրտ ամիսը փետրվարն է: Իսկ այդ ընթացքում մարդիկ լիահույս են, որ Ղրիմում դրական տեղաշարժ կլինի: Այս պահի դրությամբ Ղրիմում էլեկտրաէներգիայի անջատման կապակցությամբ Ղրիմում արտակարգ դրության ռեժիմ է սահմանվել: Էներգասպառման սահմանափակումներ կան:
