Անի Լիպարիտյան, Sputnik.
Զատկի սեղանի ձևավորումը շատ բան կարող է պատմել տանտիրուհու մասին: Հայկական ընտանիքները Սուրբ Զատկի տոնին հատուկ են պատրաստվում, իսկ դա նշանակում է, որ յուրաքանչյուր սեղանին կարելի է տեսնել չափազանց համեղ ու տարատեսակ ուտեստներ:
Այն մասին, թե ինչպես պետք է զարդարել Զատկի սեղանը, ինչ պետք է պարտադիր լինի սեղանին, Sputnik Արմենիային պատմեց շեֆ խոհարար Նորայր Հակոբյանը:
Զատկի ձու
Քրիստոնեական սեղանի ամենակարևոր բաղադրիչը ներկած ձուն է: Ավանդաբար շատերը ձու ներկելիս օգտագործում են փորձված միջոցը` ձուն ներկում են սոխի կճեպով:
«Մենք ընդհանրապես չենք կիրառում քիմիա ու նոր տեխնոլոգիաներ: Սոխի կճեպի շնորհիվ ձվերն ավելի համեղ են ստացվում, բացի այդ` այս ձևն առավել բնական է: Ձվերն անհրաժեշտ է եփել Զատկից մեկ օր առաջ, մոտավորապես 30 րոպե: Իսկ ձվերը նախապես են ներկում, որովհետև բուն Զատիկը սկսվում է Ճրագալույցից հետո` ժամը 17:00-ին: Եթե Զատկի ձվերին մի փոքր աղ ավելացնեն, դրանք ավելի երկար կպահպանվեն», — ասաց Նորայրը:
Կարմիր գույնը քրիստոնյաների համար խորհրդանշում է խաչված Քրիստոսի արյունը: Ներկած ձվի մաքրման արարողությունը խորհրդանշում է նոր աշխարհի ծնունդը, որը Փրկիչն իր տանջանքով ու արյունով մաքրեց մարդկային մեղքերից:
Եվ, իհարկե, հայկական բարի ավանդույթը` ձվակռիվը: Եթե մրցակցի ձուն կոտրվում է, հաղթողն այն իրեն է վերցնում:
Հայերը Զատկի ձուն ուտում են լավաշի մեջ փաթաթած`աղով ու թարխունով. շատ համեղ է:
Լավաշ և չամչով փլավ
Հայկական Զատկի սեղանին անպայման պետք է բրնձով ու չամչով փլավ լինի: Սպիտակ բրինձը խորհրդանշում է մարդկությանը, իսկ չամիչը` Փրկչին հավատացող քրիստոնյաներին: Ընդ որում, ինչպես բացատրեց Նորայրը, չամիչը պետք է անպայման բաց գույնի լինի, որպեսզի ուտեստն ավելի գեղեցիկ տեսք ունենա:
Հայաստանում պատրաստում են ամենահամեղ ու ավանդական լավաշը:
Ձուկ
Զատկին նաև անպայման ձուկ են պատրաստում: Ձուկը խորհրդանշում է հենց Քրիստոսին: Ավազին ձուկ նկարելով էին հին քրիստոնյաները ճանաչում իրենց հավատակից եղբայրներին:
«Այսօր մեր սեղանը կզարդարի իշխանը, որը մենք եփել ենք գինու մեջ ու ավելացրել դափնու տերև: Ձկան վրա կտրվածքներ ենք անում երկու կողմից, որպեսզի այն հավասարաչափ եփվի: Ավելացնում ենք գինին, ավելի շատ չոր գինին կսազի այս դեպքում, և դնում կաթսայի մեջ», — ասաց Sputnik Արմենիայի զրուցակիցը:
Ձուկը եփվում է 15 րոպե:
Գաթա և ամիճ
Գաթան ամենատարածված հայկական ազգային թխվածքն է, տարբեր շրջաններ գաթայի իրենց տեսակն ունեն, դրանք միմյանցից տարբերվում են հիմնական բաղադրիչների քանակով, միջուկով և պատրաստման այլ գաղտնիքներով:
«Ավանդական գաթան ոչ ավանդականից տարբերվում է նրանով, որ այն պատրաստվում է տնական բաղադրատոմսով ու առանց խմորիչի: Ես այն պատրաստում եմ տատիկիս բաղադրատոմսով: Այն ավանդական հրուշակեղեն է և «արմատներով սերում է» Լոռվա մարզից», — Sputnik Արմենիային պատմեց խոհարար Աննան:
Նա մեզ պատմեց իր տատի բաղադրատոսմսը` նախկինում սնձից քաղցր հյութ էին ստանում, որն ավելացնում էին կաթնաշոռի մեջ և թոնրում երեխաների համար գաթա թխում: Այսօր Աննան այն պատրաստում է մեջը շաքար ավելացնելով:
Իսկ ավանդական կուլի՞չը, որին բոլորն այդքան սովորել են:
«Կուլիչն արևմտյան հրուշակեղեն է: Իսկական հայի սեղանին պետք է գաթա դրված լինի: Եվ ընդհանրապես այն ամենն, ինչ պատրաստվում է տան պայմաններում, սիրով է արվում: Եթե դու չես սիրում քո պատրաստածը, այն քեզանից կնեղանա: Դա փաստ է», — պարզաբանեց Աննան:
Իսկ այդ ընթացքում Նորայրը խնձորն էր կտրատում
«Վերցնում ենք խնձորը, կտրում վերևի մասը, հանում միջուկը: Ավելի ուշ այնտեղ մենք լցոն կավելացնենք: Այն, ինչ ես պատրաստում եմ, կարելի է նաև ամիճ անվանել: Սա ղափամայի նման մի ուտեստ է, այսինքն` լցոնած միրգ կամ բանջարեղեն: Սա բուն հայկական բաղադրատոմս է», — ասաց խոհարարը:
Նորայրն ավելացրեց, որ խնձորի մեջ դրվում է չամիչ, պիստակ, ընկույզ, դարչին, մեղր, ինչպես նաև այլ համեմունքներ` ըստ ճաշակի: Այս համեղ աղանդերը պատրաստվում է վառարանի մեջ:
Կանաչի կամ բանջար
Զատկի հայկական սեղանի անբաժանելի մասն է նաև կանաչեղենը` ինչպես տապակած, այնպես էլ թարմ կանաչին` թարխուն, կանաչ սոխ, համեմ, մաղադանոս: Սա նույնպես խորհրդանիշ է, քանի որ ըստ ավանդույթի` Աստվածամայրը Քրիստոսին այդ բույսի տերևներով էր բարուրում:
Եվ, իհարկե, գինի
Եվ վերջապես կարմիր գինի` ըմպելիք, որը Քրիստոսը խմում էր իր աշակերտների հետ:
Հիսուսը վերջին ընթրիքի ժամանակ ձեռքով կտրեց հացն ու շնորհակալություն հայտնելով Հորը` այն բաժանեց առաքյալներին. «Առեք, կերեք, այս է Իմ մարմինը»: Հետո վերցրեց անխառն գինով լի բաժակը, գոհություն հայտնեց, տվեց աշակերտներին և ասաց. «Խմեցեք դրանից ամենքդ, որովհետև այդ է Նոր ուխտի Իմ Արյունը, որ թափվում է շատերի համար` իրենց մեղքերի թողության համար»: Այնուհետ պատվիրեց. «Այս արեք իմ հիշատակի համար»:
Այս պատվիրանը հաղորդության հիմք դարձավ` խորհրդանշելով հանուն մարդկանց Քրիստոսի զոհաբերությունը:
Խոհարարները նշում են, որ իսկական հայը պետք է գինին խմի կավե բաժակով, որը պահպանում է խմիչքի թնդության աստիճանը, դրան հատուկ համ, ինչպես նաև օգտակար հատկություններ հաղորդում:
Բարի ախորժակ և շնորհավոր Սուրբ Զատիկ:
