ԵՐԵՎԱՆ, 19 հոկտեմբերի — Sputnik. Քրդստանի հայ համայնքին սպառնում է թուրքմենների արմատական շիա խմբավորումը, Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում ասաց թուրք-քրդական հարաբերությունների հարցերով փորձագետ Կարեն Հովհաննիսյանը:
Երկուշաբթի Իրաքի անվտանգության ուժերը, քրդական «Փեշմերգա» զինված խմբավորումների կողմից դիմադրության չհանդիպելով, վերականգնել են Քիրքուկ քաղաքի վերահսկումը, որը վերջին երեք տարվա ընթացքում եղել է քրդական ինքնավարության վարչակազմի անմիջական ղեկավարման ներքո: Քիրքուկի վարչակազմի աղբյուրն ավելի վաղ Sputnik-ին հայտնել էր, որ «Փեշմերգայի» մի քանի հազար զինյալները ղեկավարությունից համապատասխան հրաման ստանալուց հետո երկուշաբթի վաղ առավոտյան հեռացել են իրենց դիրքերից:
«Իրավիճակը շատ վտանգավոր է հայ համայնքի և ընդհանրապես քրիստոնյաների համար: Բանն այն է, որ հակամարտության մեջ է ներգրավված նաև շիա ծայրահեղական Հաշդի Շաբի խմբավորումը: Այժմ նրանք բռնություն են գործադրում Քիրքուկի տարածքում սունի քրդերի դեմ», — ասաց Հովհաննիսյանը:
Նրա խոսքով, Հաշդի Շաբի խմբավորումը բաղկացած է թուրքմեններից, որոնք պայքարում էին քրդերի դեմ` ծածանելով Ադրբեջանի դրոշը:
«Հենց նրանք էին հայտարարում, որ այստեղ գործերն ավարտելուց հետո կգնան Ղարաբաղ և «կազատագրեն » Ադրբեջանի համար: Քրդերին զուգահեռ նրանք կարող են սկսել քրիստոնյաների հետապնդումները», — ասաց Հովհաննիսյանը:
Ռազմական ճանապարհով Քրդստանի տարածքի խորքերը նրանք հազիվ թե կարողանան առաջ գնալ իրենց սակավաթվության (մոտավորապես 500-600 զինվոր) պատճառով: Բայց վախ են առաջացնում «Փեշմերգայի»` տարբեր կուսակցությունների կողմից կառավարվող ստորաբաժանումներում առկա հակասությունները:
Հովհաննիսյանի խոսքով, Էրբիլի իշխանությունների և Քիրքուքի «Փեշմերգայի» պաշտպանական ուժերի հակասություններն ի հայտ են եկել հենց ամենասկզբից:
«Այս «դավաճանությունը» կամ, ինչպես կոչում են Քրդստանում «ռազմական հեղաշրջումը», իրականացվել է Պավել Թալաբանիի (նախկին նախագահի որդին) կողմից: Իրաքի իշխանությունները ստորագրեցին նրա հետ ներքին համաձայնագիր, համաձայն որի, Քիրքուկի նավթի հանքերը փոխանցվում էին Բաղդադի կառավարմանը, իսկ կենտրոնական կառավարությունն իր հերթին պարտավորվեց վճարել Սուլեյմանի և Քիրքուկի պետական ծառայողների, «Փեշմերգայի» անդամների աշխատավարձերը», — ասաց Հովհաննիսյանը:
Նրա խոսքով, քաղաքի հանձնումը տեղի է ունեցել ոչ թե կենտրոնական իշխանությունների, այլ Հաշդի Շաբի իրաքյան շիաների կողմից, որոնք սկսեցին սպանել տեղի քրդերին:
Այս ֆոնին Էրբիլի և ՔԴԿ-ի կողմից վերահսկվող զորքերը վերադառնում են Քիրքուկի շրջակայք, սիրիական քրդերը պատրաստակամություն են հայտնել օգնել իրենց իրաքյան մերձավորներին վերադարձնել քաղաքը:
«Քրդստանի տարածքում (2004 թ. Սահմանադրությամբ) Թալաբանիի կլանի համախոհներ չկան: Նրանք Սուլեյմանում, Քիրքուքում և Մոսուլում են», — ասաց Հովհաննիսյանը:
Քրդերի փոխադարձ մեղադրանքները
Sputnik-ի մեկ այլ զրուցակիցը` քաղաքագետ Արամ Ռեշիդը, կարծում է, որ Քրդստանի հայրենասիրական միությունը (ՔՀՄ) պայմանագիր է կնքել Իրանի և Իրաքի իշխանությունների հետ:
«Քիրքուքում տեղի ունեցած իրադարձությունները ցավալի են քուրդ ժողովրդի համար, քանի որ Իրանը և Իրաքը պայմանավորվել են ՔՀՄ-ի հետ` «Փեշմերգայի» ուժերով իրենց դիրքեր հանձնելու շուրջ», — ասաց նա:
Նրա խոսքով, Քրդստանի հայրենասիրական միության (ՔՀՄ) կողմից վերահսկվող 70-րդ բրիգադի հրամանատարը, Շեյխ Ջաֆերը, «դավաճանել է» Քրդստանի դեմոկրատական կուսակցության: Նա հրամայել է զինվորներին առանց կռվի թողնել իրենց դիրքերը: Արդյունքում Հաշդի Շաբիի ուժերը շրջում են Քիրքուքով, իսկ քրդերը լքում են քաղաքը և տեղափոխվում Էրեբիլ և Սուլեյման:
Իրաքի խորհրդարանում Քրդստանի հայրենասիրական միության (ՔՀՄ) ներկայացուցիչ Լևենդ Ջելալ Աղան, մեկնաբանելով Քիրքուկում տիրող իրավիճակը, Sputnik-ին տված հարցազրույցում հերքեց այն տեղեկությունը, որ ՔՀՄ-ի ղեկավարությունը, պայմանավորվելով Իրանի և Իրաքի իշխանությունների հետ, Քիրքուքը հանձնել է Բաղդադին` հրամայելով «Փեշմերգայի» ուժերին նահանջել իրենց դիրքերից:
«Քիրքուկի բնակչության մեծամասնությունը սատարում է ՔՀՄ-ին, շատերը այս կուսակցության անդամ են: Ով կարող է հավատալ, որ ՔՀՄ-ն, իր սեփական ժողովրդի դեմ դավադրություն կատարելով, հանձնեց քաղաքը Իրաքի կենտրոնական իշխանություններին: Այս բոլոր շահարկումները տարածվում են Քրդստանի Դեմոկրատական կուսակցությանը մոտ կանգնած ԶԼՄ-ները (ՔԴԿ-ն կանգնած է Քրդական ինքնավարության գլխին, կուսակցության առաջնորդն է Մասուդ Բարզանին)։
Նրա խոսքով, Իրաքի քրդական ռեգիոնալ ինքնավարության ղեկավարությունն ուզում է հանրաքվեի հետևանքների պատասխանատվությունը գցել ՔՀՄ-ի վրա:
Նա նշեց, որ ՔՀՄ-ի ղեկավարությունը խոսել է այն մասին, որ հանրաքվեն անցկացնելու ժամանակը չէր, պնդել է Ռուսաստանի, Ամերիկայի և կոալիցիայի ներկայացրած այլընտրանքային տարբերակների քննարկման անհրաժեշտությունը: Այնուամենայնիվ, ՔՀՄ-ն չի լսել այդ խորհուրդը, որի արդյունքում, ըստ Աղայի, տարածաշրջանում լարվածությունը սկսել է թեժանալ:
Պատգամավորը մեղադրեց ՔԴԿ-ին բախումներին չմասնակցելու մեջ, և նշեց, որ ՔՀՄ-ն ամբողջ հարվածը վերցրել է իր վրա:
Մյուս կողմից, նրա կարծիքով, Քիրքուքում տեղի ունեցող իրադարձությունները միջազգային առումով շատ ավելի լայն են, որի մասին տեղյակ են Թուրքիան և Իրանը: Բացի այդ, միջազգային կոալիցիայի ինքնաթիռները, թռչելով Քիրքուկի վրա, հետևում էին, թե ինչպես էին Հաշդի Շաբիի ջոկատները հարձակվում քաղաքի վրա:
Աղան նշեց, որ «ՔՀՄ-ն որևէ համաձայնության չի հասել Իրանի և Իրաքի կենտրոնական ղեկավարության հետ»:
ՔՀՄ-ն հակամարտությունը լուծելու երեք ուղի է առաջարկում. առաջինը` դիմել Իրաքի նախագահի միջնորդությանը, երկրորդ ` ՔՀՄ-ի և Բաղդադի քաղաքական ներկայացուցիչների միջև բանակցություններ սկսել, երրորդ` ՔՀՄ-ի և կոալիցիոն ուժերի միջև երկխոսություն հաստատել խնդրի լուծման համար:
2016 թվականի ամռանը Իրաքում «Իսլամական պետություն» ահաբեկչական կազմակերպության դեմ կռվող շիա թուրքմենների կամավորական ուժերի 16-րդ բրիգադի զինյալները հայտարարել էին, որ Իրաքը ԻՊ-ից մաքրելուց հետո կռվելու են «Ղարաբաղի ազատագրության» համար: ԻՊ-ի դեմ իրականացված ռազմական գործողության ժամանակ շիա թուրքմենները ծածանել են Ադրբեջանի դրոշը և կրել են շարֆեր, որոնց վրա գրված է եղել «Ղարաբաղ»:
