ԵՐԵՎԱՆ, 17 նոյեմբերի — Sputnik. Իրանն այդքան էլ չի շտապում Ադրբեջանի հետ երկաթուղի կառուցելու հարցում, Sputnik Արմենիային ասաց իրանագետ Վարդան Ոսկանյանը:
Ավելի վաղ «Ադրբեջանի երկաթուղիներ» ընկերության ղեկավար Ջավիդ Գուրբանովը հայտարարել էր, որ ադրբեջանական կողմն արդեն 500 մլն դոլարի վարկ է տրամադրել Իրանին, և վարկային համաձայնագիրը նախաստորագրել են երկու երկրները:
Ոսկանյանի խոսքով՝ վարկի տրամադրման վերաբերյալ տեղեկություն էր հայտնվել ԶԼՄ-ներում արդեն մի քանի անգամ, սակայն վաղաժամ: Բացի այդ, նա չի հավատում այն բանին, որ Իրանը նման ֆինանսներ չունի:
«Եթե հաշվի առնենք Իրանի «կոդավորված» պահվածքը, ապա, եթե Թեհրանը սեփական տարածքում երկաթուղու կառուցման համար գումարներ է պահանջում, ապա նա դրանում այդքան էլ հետաքրքրված չէ»,- ասաց Ոսկանյանը:
Եվ դա քաղաքական պատճառներ ունի: Նրա խոսքով` Ադրբեջանը միակ երկիրն է Հարավային Կովկասում, որն ակնհայտ կամ թաքնված հակաիրանական քաղաքականություն է վարում` հակաիրանական գործունեության համար իր երկիրը երրորդ ուժերին տրամադրելով:
Իրանը, Ոսկանյանի կարծիքով, համարում է, որ Բաքուն իր համար որոշակի վտանգ է ներկայացնում: Թեհրանի համար մասամբ վտանգավոր է Ադրբեջան պետության գոյությունը: Այդ պատճառով միայն տնտեսության վրա հիմնվելով վերլուծել երկկողմ հարաբերություններն անհեռատեսական է:
Հայաստանը, նրա խոսքով, ավելի վստահելի և անվտանգ գործընկեր է Իրանի համար:
«Իրանի հետ մենք երկկողմ հարաբերություններ ենք զարգացնում` հաշվի առնելով երկու երկրների շահերը: Հետևաբար, նրանց միջև առկա բոլոր խոշոր նախագծերն անմիջական կապ չունեն Իրան-Ադրբեջան համագործակցության հետ»,- ասաց Ոսկանյանը:
Իրանը, նրա կարծիքով, Հայաստանը դիտարկում է, որպես կարևորագույն օղակ, որը կապում է Սև ծովը Պարսից ծոցի հետ: Ադրբեջանի հետ տրանսպորտային նախագծերն, իրենց հերթին, պետք է ցամաքային հաղորդակցություն ապահովեն Իրանի և Ռուսաստանի միջև:
«Այս երկու ուղղությունները զուգահեռ են: Այստեղ որոշակի մրցակցային դաշտ է ստեղծվում, սակայն դրանք ավելի շատ զուգահեռ են: Սա չի նշանակում, որ մենք պետք է «ձեռքներս ծալած» նստենք: Հայաստանն ու Իրանը պետք է աշխատեն իրենց օրակարգի իրականացման ուղղությամբ, մասնավորապես, Հյուսիս-Հարավ ճանապարհի շինարարության վրա և միջոցներ փնտրել երկաթգծի համար»,- ասաց Ոսկանյանը:
Նրա խոսքով` դա ոչ միայն ֆինանսական հարց է, այլև Հայաստանի անվտանգության խնդիրն է, մեկուսացումից նրա դուրս գալու հարցն է:
Իրան-Ադրբեջան երկաթուղին կարող է ավելի թանկ արժենալ
Նրանում, որ Իրանն առանձնակի շահագրգռված չէ երկաթուղու կառուցման հարցում, Ոսկանյանի հետ համամիտ է նաև իրանագետ Արտյոմ Տոնոյանը: Ըստ նրա՝ այդ մասին է խոսում նաև այն հանգամանքը, որ անկախ երկաթգծի կառուցման վերաբերյալ (յուրաքանչյուրն՝ իր տարածքում) ձեռք բերված նախնական պայմանավորվածության, Իրանը չէր շտապում իր մասն իրականացնելու հարցում: Այդ ժամանակ Ադրբեջանն առաջարկեց վարկ հատկացնել:
«Ադրբեջանը չափից շատ է հետաքրքրված շինարարության մեջ, այս նախագիծը մտնում է ազգային ռազմավարության ծրագրի մեջ, որը նպատակ ունի կապել Արևմուտքն Արևելքի, Հյուսիսը Հարավի հետ: Արդյո՞ք այդ գումարը կծառայի նպատակին, կամ արդյո՞ք այն կբավականացնի` դժվար է ասել»,- ասաց Տոնոյանը:
Նրա խոսքով՝ օրինակ, Բաքու-Թբիլիսի-Կարսի արժեքը նախնական 400 մլն դոլարից հասավ 1 մլրդ-ի նախագծի ավարտին:
Բացի այդ, Իրանի կողմից կառուցվող ճանապարհի տեղանքի ռելիեֆը շատ է նման Մեղրիից Երևան ընկած ճանապարհի պայմաններին: Նախագծի իրականացման ճանապարհին սա ևս մեկ խոչընդոտ է: Նա նաև կարծում է, որ Հայաստանը պետք է ստանձնի նախաձեռնությունը սեփական նախագծերի իրականացման գործընթացը արագացնելու հարցում:
«Հայաստանի համար կարևորագույն նշանակություն ունի երկաթգծի կառուցումը: Այն կարևոր է նաև Իրանի համար, որը ցանկանում է հավասարակշռել իր քաղաքականությունը տարածաշրջանում: Ադրբեջանի հետ նախագիծը դրան չի խանգարում: Հարցը փողի մեջ է, Հայաստանը սահմանափակ բնական ռեսուրսներ ունի և պետք է կենտրոնացնի Սփյուռքի ջանքերը»,- կարծում է Տոնոյանը:
Ինչի՞ համար Իրանը պետք է վարկ վերցնի
Ըստ տնտեսագետ Ատոմ Մարգարյանի՝ Իրանը պատժամիջոցների տակ է, և լրացուցիչ ռեսուրսները նրան չեն խանգարի, չնայած այն հանգամանքին, որ ԻԻՀ-ն սեփական միջոցների հաշվին է կառուցել որոշակի հատված:
«Նախ՝ երկաթուղու կառուցման հարցում Ադրբեջանն է շահագրգռված: Հիմա դժվար է ասել, բայց հնարավոր է, որ հետագայում այն տարանցիկ կդառնա»,- ասաց Մարգարյանը:
Նա նշեց, որ Հայաստանը նաև հույս ունի Իրանում երկաթգիծ կառուցել, ինչը մեծ ծախսեր է պահանջում և դեռ դրա հնարավորությունը չունի:
500 միլիոն վարկ վերցնելով՝ Իսլամական Հանրապետությունն անուղղակիորեն ցույց է տալիս իր գործընկերներին, այդ թվում`Հայաստանին, որ սահմանափակ ռեսուրսների պատճառով Իրան-Հայաստան երկաթուղու նախագիծը կյանքի չի կոչվում:
«Չէ՞ որ մյուս կողմից Իրանի համար, իհարկե, այդ գումարն այդքան էլ մեծ չէ, հաշվի առնելով այն շահը, որ նա կստանա Ադրբեջանի հետ երկաթուղու կառուցման նախագծից, այդ թվում, տարանցման հնարավորությամբ»,- ասաց Մարգարյանը:
Նրա խոսքով՝ Ադրբեջանը մեծ ծախսեր է արել Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթուղու կառուցման համար` վարկ տրամադրելով Վրաստանին: Բաքուն մտադիր է այս ճանապարհը միացնել Իրանի հետ`ապահովելու համար անհրաժեշտ բեռնափոխադրումների հոսքն ու շահութաբերությունը:
Նախագիծը նաև քաղաքական ենթատեքստ ունի. Ադրբեջանը փորձում է դուրս հանել Հայաստանին տարածաշրջանային նախագծերից: Այս նախագիծը, ըստ Մարգարյանի, մրցակցում է Հայաստանի տարածքով անցնող Հյուսիս-Հարավ ավտոմայրուղու նախագծի հետ:
«Պետք է հաշվարկել, թե ի՞նչ բեռներ, ո՞ր տարածաշրջաններից են Ադրբեջանի տարածքով անցնելու, և արդյո՞ք դա ձեռնտու կլինի ավելի, քան, եթե Հայաստանի միջով անցներ»,- ասաց Մարգարյանը:
Նա նշեց, որ Հյուսիս-Հարավ նախագծի իրականացումը Հայաստանում ժամկետներին չի հասցնում, այդ պատճառով պետք է արագացնի իր գործողություններն այդ ուղղությամբ: Երևանը պետք է անի ամեն բան, որպեսզի պոտենցիալ բեռնափոխադրողներին տարանցման սեփական պատրաստի տարբերակը ներկայացնի:
Փորձագետի խոսքով` ևս մեկ շահագրգիռ կողմ է հանդիսանում Ռուսաստանը, որին ձեռնտու է բեռներ ուղարկել Իրան և Պարսից ծոց, սակայն ներկա փուլում նա չի մասնակցում նախագծում:
Ռեշտ-Աստարա երկաթգծի կառուցումը 1,1 մլրդ դոլար է գնահատվում:
«Հյուսիս-Հարավ» տրանսպորտային միջանցքը կոչված է միացնելու Հյուսիսային Եվրոպան Հարավարևելյան Ասիայի հետ: Նախագիծը նախատեսում է միացնել Ադրբեջանի, Իրանի և Ռուսաստանի երկաթգծերը:
