Լաուրա Սարգսյան, Sputnik.
Վրաստանը քայլ է արել իր կողմից` պայմանագիր կնքելով շվեյցարական SGS (Société Générale de Surveillance SA) ընկերության հետ, այժմ որոշումը Ռուսաստանինն է։ Սակայն համաձայնագրի ստորագրումը չի նշանակում, որ կողմերը կանցնեն դրա իրագործմանը, հետևաբար, Հայաստանի հույսերը` մոտ ժամանակներում Լարսի այլընտրանքային ցամաքային ուղի ունենալու մասին, չեն արդարանա, կարծում է Հայաստանի Պետական կառավարման ակադեմիայի տարածաշրջանային հետազոտությունների կենտրոնի գիտաշխատող Ջոնի Մելիքյանը։
Բեռնում ընթացած բանակցությունների արդյունքներով Վրաստանի Եկամուտների ծառայությունը (գործում է երկրի ֆինանսների նախարարությանն առընթեր) դեկտեմբերի 19–ին պայմանագիր է կնքել շվեյցարական SGS ընկերության հետ, որը պետք է ապահովի բեռների մոնիտորինգ «Մաքսային վարչարարության մեխանիզմների և ապրանքների մոնիտորինգի հիմնական սկզբունքների մասին» 2011թ–ի վրաց–ռուսական համաձայնության շրջանակում։
Համաձայնությունը ստորագրվել է այն բանից հետո, երբ Թբիլիսին հանել է Առևտրի համաշխարհային կազմակերպությանը Ռուսաստանի անդամակցության վետոն։ Համաձայնության պայմաններով` Ռուսաստանից առևտրային միջանցքները պետք է անցնեն Աբխազիայի և Հարավային Օսեթիայի տարածքներով, որոնք չեն գտնվում Վրաստանի հսկողության տակ։ Միաժամանակ կողմերը պարտավորվել են միջազգային միջնորդներ հրավիրել` բեռների հոսքը վերահսկելու և դրանք մակնիշելու համար։
«Պայմանագիրը ռուս–վրացական համաձայնության բանակցային գործընթացի եզրափակիչ փուլն է։ Վրաստանն իր կողմից քայլ է արել, այժմ պայմանագիրը ստորագրել–չստորագրելու որոշումը Ռուսաստանինն է։ Եթե խնդիրներ չծագեն և ստեղծվի հանձնաժողով երեք կողմերի մասնակցությամբ, միայն այդ ժամանակ կարելի է խոսել համաձայնագրի իրագործման մասին», – Sputnik Արմենիայի թղթակցի հետ զրույցում ասաց Ջոնի Մելիքյանը։
Մելիքյանի խոսքով` Ռուսաստանի կողմից SGS–ի հետ պայմանագիրը բոլորովին չի նշանակում, որ կողմերն իսկույն ձեռնամուխ կլինեն համաձայնագրի իմպլեմենտացիային, քանի որ մինչ օրս կան չլուծված խնդիրներ։ Վրաստանում համաձայնագրով նշված երթուղով տարանցումը և առևտուրն ընկալում են որպես Աբխազիայի և Հարավային Օսեթիայի անկախության ճանաչում։ 2011թ–ին Թբիլիսին տվել է իր համաձայնությունը ԱՀԿ–ին Ռուսաստանի միանալու հարցում, որպեսզի ռուս–աբխազական և ռուս–հարավօսական սահմանը, որը Վրաստանը չի ճանաչում, գտնվի մշտադիտարկման տակ։ Վրաստանը նույնպես պետք է շտկումներ կատարի օրենսդրությունում, մասնավորապես, փոխի «բռնազավթված տարածքների մասին» օրենքը, որն արգելում է միջազգային առևտուրը։
Ռուսաստանը, իր հերթին, պետք է փոխզիջման տանի Աբխազիային և Հարավային Օսեթիային, քանի որ Թբիլիսին այսօր չի գնա Աբխազիայի և Հարավային Օսեթիայի դե ֆակտո ճանաչմանը։
«Վաղ է մտածել Վերին Լարսի այլընտրանքի մասին։ Այդ թեմային կարելի է վերադառնալ միայն համաձայնագրի իրագործումից հետո, երբ դրանում նշված երթուղով բեռներ կտեղափոխվեն», – ասաց Մելիքյանը։
Վրաստանի նախագահի աշխատակազմի նախկին ղեկավար Պետրե Մամրաձեն նույնպես հոռետեսորեն է վերաբերվում համաձայնագրի իմպլեմենտացիայի հավանականությանը և մոտ ապագայում ապրանքների տեղափոխման հնարավորությանը։
«Վրաստանում իշխող վերնախավը գնացել է SGS–ի հետ համաձայնագրի ստորագրման, որպեսզի ընդդիմությունն այլևս չկարողանա հանդիմանել նրան անգործության մեջ։ Այսօր նրանք (իշխող մեծամասնությունը) կարող են համարձակորեն հայտարարել, որ ռուսական կողմը տորպեդավորում է 2011թ–ի պայմանագրի իրագործումը», – Sputnik Արմենիայի թղթակցի հետ զրույցում ասաց Մամրաձեն։
Նա վստահ է, որ համաձայնագրի իրագործման հարցը և, որպես հետևանք` հայկական ապրանքների համար Լարսի այլընտրանքի մասին խոսակցությունները երկար ժամանակով փակվել են։
Չնայած դրան` Հայաստանն ամեն դեպքում հույս ունի Վերին Լարսի այլընտրանքային ցամաքային ուղի ունենալու։ Փորձագետները երկու ուղի են նշում` Աբխազիայի տարածքով երկաթուղին և Ռոքյան թունելով տրանսկովկասյան մայրուղին։
