ԵՐԵՎԱՆ, 13 մայիսի –Sputnik. Նույնիսկ լավ արտաքինը պահպանելու դեպքում մեր կյանքը հազիվ թե հնարավոր լինի լիարժեք համարել առանց սթափ ուղեղի և լավ հիշողության։
Ավելին` սրտանոթային հիվանդությունները, ինչպես նաև սրտի կաթվածներն ու ծերունական թուլամտության տարբեր ձևերը զարգացած երկրներում մարդկանց մահվան հիմնական պատճառներից են։ ԱՀԿ–ի տվյալներով` Երկրագնդի բնակչության շուրջ 75 միլիոնը նման խնդիրներով են տառապելու մինչև 2030 թվականը։ Այսօր աշխարհի տարբեր երկրներում գիտնականները ակտիվ ուսումնասիրում են այդ հիվանդությունները և փորձում միջոց գտնել ծեր տարիքում դրանցով հիվանդանալու հավանականությունը նվազեցնելու համար։
Ընդհանուր առմամբ կարելի է ասել, որ դիետան, վնասակար սովորությունները և կենսակերպը մեծամասամբ կանխորոշում են այն, թե որքան լավ հիշողություն մարդը կունենա ծեր տարիքում։ Նախևառաջ, գիտնականները խորհուրդ են տալիս հետևել ճնշմանը, արյան մեջ խոլեստերինի և ինսուլինի մակարդակին, ամբողջ կյանքի ընթացքում ֆիզիկական ակտիվության բարձր մակարդակ պահպանել, առողջ սնվել, ինչպես նաև հեռու մնալ ծխախոտից։
Դիետա ուղեղի համար
Գիտնականները պնդում են, որ օգտակար մթերքները սնում են ուղեղը` մտածողության գործընթացն ավելի ճկուն դարձնելով։ Դա նախևառաջ ընդեղենն է, սերմերը, հացազգիները, ձուկն ու հատապտուղները։
Օրերս ամերիկացի գիտնականները եկել են այն եզրահանգման, որ առողջ ուղեղի համար պարզապես ամենօրյա սննդակարգում պետք է նվազեցնել ածխաջրերի քանակը։
Գիտնականները գնահատել են ուղեղի աշխատանքը երկու դիետաների դեպքում. ցածր ածխաջրային (կետո դիետա) և սովորական։ Եվ եթե սովորական սննդակարգի դեպքում հիմնական բաղադրիչը գլյուկոզան էր, ցածր ածխաջրայինը հիմնված էր կետոնների (մթերքներ, որոնք առաջանում են ճարպային պաշարների քայքայումից հետո և հանդես են գալիս որպես այլընտրանք գլյուկոզային) վրա։
Գիտնականներին հաջողվել է կորոնավիրուսի դեմ «զենք» ստանալ
Ուսումնասիրությունների արդյունքներից ելնելով` կարելի է ասել, որ կետոնների շնորհիվ ուղեղի ակտիվության ծերացման առաջին նշաններն ի հայտ են եկել միայն 47 տարեկանում, իսկ առավելագույն արագ այդ գործընթացը սկսել է միայն 60-ում։ Հետաքրքիր է, որ նույնիսկ երիտասարդների մոտ է կետո դիետան ակտիվացրել ուղեղի աշխատանքը։
Սակայն այստեղ պետք է մեկ ակնարկ անել. պետք է շատ զգուշավոր պահպանել կետո դիետան, քանի որ այն կարող է շատ անկանխատեսելի հետևանքների հանգեցնել։
Կանոնավոր ֆիզիկական մարզումներ
Վերջին տարիներին գիտնականների միանգամից մի քանի խումբ է պարզել, որ սպորտով և մարմնամարզությամբ ինտենսիվ զբաղվելը նկատելիորեն լավացնում է ուղեղի աշխատանքը։ Այսպես, օրինակ, 2008 թվականին ավստրալիացի գիտնականները հայտնաբերել էին, որ 50 րոպեանոց զբոսանքները ծեր մարդկանց մոտ զգալիորեն բարելավել էին հիշողությունն ու կոնցենտրացիան, իսկ 2015 թվականին նրանց իտալացի գործընկերները ցույց են տվել, որ ֆիզիկական վարժություններն օգնում են նյարդային բջիջներին նոր կապեր ձևավորել այլ նեյրոնների հետ վնասվածքների կամ նոր հմտությունների ձեռքբերման դեպքում։
Այս փորձերը հաստատել են, որ սպորտով զբաղվելը բարելավում է կարճաժամկետ հիշուղությունը ֆիզիկական վարժություններից անմիջապես հետո, ինչպես նաև այն, որ մարզանքը լավացնում է հիշողությունը նաև երկարաժամկետ առումով։
Միասին ապրեցին 45 տարի, միասին էլ հեռացան. հայ գիտնականների սիրո պատմությունը
Փորձագետների կարծիքով` մարզանքն ու ֆիզիկական ակտիվության այլ տեսակները կարող են զգալիորեն նվազեցնել Ալցհեյմերի և նյարդային բջիջների զանգվածային մահացության հետ կապված այլ նյարդադեգեներատիվ հիվանդությունների զարգացման հավանականությունը։
Կենսակե՞րպ, թե՞ ուղեղի մարզում
Ճիշտ սնվելուց և մարզվելուց բացի շատ կարևոր են նաև ուղեղի անմիջական մարզումները, որոնք բազմաթիվ են։
Դրանցից մեկը, օրինակ, կառուցվում է «չաշխատող» ձեռքն օգտագործելու վրա։ Սա ուղեղի համար լրացուցիչ խթան է հանդիսանում, որի դեպքում մտածելու գործընթացը էապես արագանում է։ Բացի այդ, «չաշխատող» ձեռքի կիրառումը նպաստում է ուղեղի երկու կիսագնդերի կապի հաստատման, որի արդյունքում դրանք սկսում են ավելի նորմալ աշխատել։
Ուղեղի աշխատունակության համար չափազանց կարևոր է նաև առողջ քունը, քանի որ ուղեղին լիարժեք հանգիստ է պետք նեյրոնային նոր միացություններ ձևավորելու համար։
Սուր միտքն օգնում է պահապնել նաև հագեցած սոցիալական կյանքը։ Մարդկանց հետ շփումը կենտրոնացում է պահանջում, ինչը շատ օգտակար է մտավոր կարողությունների մարզման տեսանկյունից։
Դե, իհարկե նաև մեդիտացիան։ Այս պրակտիկան լավագույն արդյունք է տվել նաև մտավոր ունակությունը պահպանելու առումով։ Վերջերս Հարվարդի բժշկական դպրոցի և Վիսկոնսին–Մեդիսոն համալսարանի ամերիկացի գիտնականները եկան այն եզրակացության, որ ամենօրյա մեդիտացիան կարող է դանդաղեցնել ուղեղի ծերացման գործընթացը։
Գիտնականներն ապացուցել են՝ սթրեսի դեմ պայքարելու ամենալավ տարբերակն ուտելիք պատրաստելն է
