Երբ մի քանի օր առաջ Ամերիկայում մահացավ խորհրդային նախկին առաջնորդ Նիկիտա Խրուշչովի որդին, հիշեցի նրա հոր հետ կապված երևի թե ամենաարտառոց ամերիկյան պատմությունը, որը տեղի է ունեցել Նյու Յորքի ՄԱԿ-ի կենտրոնակայանում ուղիղ 60 տարի առաջ:
Երևի գիտեք, որ ՄԱԿ-ի կենտրոնակայանում էքսկուրսիաներ են կազմակերպվում, մի անգամ ինձ էլ է բախտ վիճակվել մտնել այդ շենք: Եվ էքսկուրսավարը պատմում էր, որ ամենից հաճախ հնչող խնդրանքը սա է՝ ցույց տվեք այն տեղը, որտեղ 1960 թվականին Խորհրդային Միության ղեկավար Նիկիտա Խրուշչովը հանել է իր կոշիկը և դրանով հարվածել սեղանին: Պատկերացնո՞ւմ եք՝ ողջ աշխարհում ՄԱԿ-ի հետ կապված ամենահիշարժան դրվագը Խրուշչովի կոշիկի հետ է կապված:
Իրականում չկա տեսագրություն կամ լուսանկար, որը հավաստեր, թե իրոք սովետական առաջնորդը հանել է կոշիկը ու սկսել է դրանով թխկացնել սեղանին: Ինքը՝ Նիկիտա Սերգեևիչը, իր հուշերում պնդում է, թե դա տեղի է ունեցել այսպես: 60 թվականին Իսպանիայում իշխում էր բռնապետ գեներալ Ֆրանկոն։ Նրա ներկայացուցչի ելույթը ՄԱԿ-ում այնքան է զայրացրել Խրուշչովին, որ նա սկսել է բռունցքներով հարվածել սեղանին: Խրուշչովը գրում է. «Հետո հիշեցի, որ մի անգամ կարդացել էի, թե ինչ էին անում դարասկզբին ռուս պատգամավորները Պետական դումայում: Հանեցի կոշիկս ու սկսեցի դխկացնել սեղանին»։
Միանգամից ասեմ՝ Խրուշչովը սխալվել է՝ իսպանացու ելույթի ժամանակ նման բան չի եղել: Դա նշված է նաև նրա հուշերի ծանոթագրություններում։ Ինքը պարզապես շփոթել է. այդ դրվագը տեղի է ունեցել Ֆիլիպինների ներկայացուցչի ելույթի ժամանակ, երբ վերջինս պնդել է, թե Սովետական Միությունը, որը հանդես է գալիս գաղութատիրության դեմ, իրականում ինքն է գաղութացրել ողջ Արևելյան Եվրոպան: Խրուշչովը իբր վրդովվել է, հանել է կոշիկը ու սկսել է դրանով հարվածել սեղանին: Բայց «Նյու Յորք թայմզի» թղթակիցը վկայում է. «Ախր այդ օրը դահլիճում բացի ինձանից ներկա են եղել տասնյակ թղթակիցներ: Ոչ ես եմ նման բան տեսել, ոչ էլ իմ գործընկերները»։
Մնում է եզրակացնել, որ հիշարժան դրվագը տեղի է ունեցել Մեծ Բրիտանիայի այն ժամանակվա վարչապետ Հարոլդ Մաքմիլանի ելույթի ժամանակ: Պարզապես մեջբերեմ նախկին վարչապետի պատմածը. «Երբ ես սկսեցի ամբիոնից խոսել, Խրուշչովն անմիջապես փորձեց ինձ ընդհատել: Ես նրա բնավորությանը լավ ծանոթ էի, բայց այն, ինչ ինքն արեց այդ հեղինակավոր կազմակերպությունում, պարզապես ամոթալի էր: Նա բռունցքներով հարվածում էր սեղանին, հետո էլ հանեց կոշիկը և սկսեց դրանով խփել սեղանին»։
Ինչով են տարբերվում բազմակողմանի զարգացած հայը և նման բրիտանացին, կամ մենք ամեն ինչ գիտենք
Տարբեր վարկածներ են շրջանառվում նաև այն մասին, թե ինչպես պատահեց, որ Խրուշչովը որոշեց գործի դնել կոշիկը: Նրա թոռնուհին՝ Նինա Խրուշչովը, պնդում է, թե պապը այդ օրը նոր կոշիկներ էր հագել, որոնք սեղմում էին եւ նստելուց հանել էր դրանք: Երբ նա սկսեց բռունցքներով հարվածել սեղանին, ձեռքի ժամացույցը ընկավ հատակին, Խրուշչովը կռացավ, որպեսզի վերցնի ժամացույցը, տեսավ կողքին դրված կոշիկը, և ծագեց այդ կոշիկն օգտագործելու միտքը:
Ինչու են թուրքմենները թղթադրամների վրա գրում «Բերդիմուհամեդով, հեռացի՛ր»
Ի դեպ՝ գոյություն ունի նաև այսպես կոչված՝ «երրորդ կոշիկի» վարկածը: Ամերիկացի մի պրոֆեսոր պնդում է, թե Խրուշչովը կոշիկը ոտքից չի հանել, նա շորի մեջ փաթաթած լրացուցիչ կոշիկ էր բերել իր հետ նիստերի դահլիճ: Ամփոփելով այս վիճահարույց պատմությունը` անկեղծ ասեմ՝ ինձ ամենից շատ դուր է գալիս ռուսաստանցի պատմաբաններից մեկի ասածն այս դրվագի կապակցությամբ. «Ախր մենք, պատմաբաններս, իսկի չենք կարողանում ստույգ պարզել, թե ինչ է տեղի ունեցել մի քանի տասնյակ տարի առաջ ՄԱԿ-ի դահլիճում, հարյուրավոր ականատեսների աչքի առջև, երբ արդեն կար ոչ միայն լուսանկարչություն, այլև ռադիո եւ հեռուստատեսություն, այդ դեպքում ինչ իրավունքով ենք վստահ խոսում այն մասին, թե ինչ է տեղի ունեցել հարյուրամյակներ, նույնիսկ հազարամյակներ առաջ»։ Համաձայնեք՝ այս միտքը իրոք մտորելու առիթ է տալիս:
