1980 թվականին առաջին անգամ ամառային օլիմպիական խաղերն անցկացվեցին սոցիալիստական երկրում՝ ԽՍՀՄ-ում: Եվ այդ օլիմպիական խաղերի ադամանդը, շատերի կարծիքով, դարձավ ծանրամարտիկ Յուրի Վարդանյանը:
Լենինականի հպարտությունը
Յուրի Վարդանյանի հաղթարշավը մեծ սպորտում սկսվեց 1977 թվականին, երբ 21 տարեկան հասակում լենինականցի (այժմ Գյումրի) ծանրորդը նվաճեց աշխարհի չեմպիոնի կոչումը: Հումորի քաղաք Լենինականում նրա հաղթանակից հետո բոլորը ծիծաղով ասում էին. «Էդ տղեն հլը շատ հաղթանակներ կունենա: Շտանգեն ընպես կհանե, ինչխոր էդիգ փետից է, ոչ թե երկաթից»:
Ու մարդիկ չէին սխալվում. իր մարզական փայլուն կարիերայի ընթացքում Վարդանյանը վայելում էր միլիոնավոր մարդկանց սերն ու հարգանքը: Իսկ Լենինականը պարզապես հպարտանում էր իր դյուցազունով: Յուրի Վարդանյանն առաջին լենինականցին էր, որ աշխարհի չեմպիոն դարձավ, հետո էլ առաջինն իր քաղաքի ու ժողովրդի համար նվաճեց օլիմպիական ոսկե մեդալը:
Մելբուռնի զուգահեռ չեմպիոնը
1976 թվականի Մելբուռնի օլիմպիական խաղերում ԽՍՀՄ հավաքականը ներկայացնում էր Յուրի Վարդանյանի համաքաղաքացի Վարդան Միլիտոսյանը, որը 75 կգ քաշային կարգում նվաճեց արծաթե մեդալ: Իսկ օլիմպիական չեմպիոն հռչակվեց բուլղարացի Յորդան Միտկովը: 20- ամյա Վարդանյանը Մելբուռնի մրցումներին զուգահեռ, Լենինականում վեց մոտեցում կատարեց ծանրաձողին` ոչ պաշտոնապես մրցելով օլիմպիադայի մասնակիցների հետ:
Պարզվեց` Լենինականում Վարդանյանի արդյունքը երկամարտում 7,5 կգ- ով ավելի բարձր էր, քան օլիմպիական չեմպիոն Յորդան Միտկովինը` նրանք համապատասխանաբար բարձրացրել էին 342,5 և 335 կգ: Բայց օլիմպիական բարձրունքը Յուրային սպասում էր չորս տարի անց՝ Մոսկվայում:
Մոսկովյանը անմոռանալի օրերը
Անկասկած Յուրի Վարդանյանի մարզական կարիերայի գագաթնակետը Մոսկվայի օլիմպիադան էր: Վարդանյանը օլիմպիական խաղերին մոտեցավ որպես հաղթողի հիմնական հավակնորդ 82,5 կգ քաշային կարգում: Բայց ոչ ոք չէր կարող գուշակել, թե ինչպիսի արդյունքով է հաղթելու հայ ծանրորդը: Մեկ երեկոյի ընթացքում Յուրան սահմանեց համաշխարհային 5 ռեկորդ, ու միջին քաշայինների համար երկամարտի անհավանական` 400 կգ արդյունքով դարձավ չեմպիոն: Ծանրամարտի համաշխարհային ֆեդերացիայի այդ ժամանակվա նախագահ Գոդֆրիդ Շյոդլը Վարդանյանին անվանեց անգին ադամանդ:
Վարդանյանի հանրահռչակած Լենինականը
Վարդանյանի հաղթանակների շնորհիվ համաշխարհային սպորտում և ԽՍՀՄ-ում առանձնահատուկ ճանաչում ձեռք բերեցին Հայաստանն ու մարզիկի հայրենի քաղաք Լենինականը: Շիրակի մարզպետարանի մշակույթի և սպորտի բաժնի պետ, ՀՀ ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի վաստակավոր գործիչ Վաչիկ Վարդանյանը, Յուրայի մասին պատմելիս, նշում է, որ ի շնորհիվ լեգենդար մարզիկի ծանրամարտն իրենց քաղաքում ունեցավ զարգացման վերընթաց ուղի և արձանագրեց բազում ձեռքբերումներ։
7 օլիմպիադաների մասնակցած Յուրի Սարգսյանի մոսկովյան սխրանքն ու Կարեն Դեմիրճյանի խոստումը
«Հիշում եմ` 1985 թվականին Մոսկվայի Կարմիր Հրապարակում լուսանկարվելուց հետո, երբ տվյալներս էի թելադրում լուսանկարչին՝ город Ленинакан, Варданян, բոլորը միանգամից սկսեցին ինձ հարցնել, թե արդյոք բարեկամական կապ ունեմ Յուրի Վարդանյանի հետ»:
Վաչիկ Վարդանյանը հիշում է, որ օլիմպիադայից հետո Լենինականում ծանրամարտի խմբակներում միանգամից գրանցվեց պատանիների հաճախման մեծ աճ, իսկ նորածին տղաների մեծ մասին Յուրի անունով էին կնքում:
Վարդանյանի ֆենոմենը
Հայտնի մարզական մեկնաբան Սլավա Սարգսյանը նույնպես չի մոռացել այն հաղթական բերկրանքն ու ուրախությունը, որով համակվել էր Հայաստանը մոսկովյան օլիմպիադայում Յուրի Վարդանյանի ելույթներից հետո։
«Յուրի Վարդանյանը ֆենոմեն էր: Մենք չէինք էլ կասկածում նրա հաղթանակին: Բնությունը Յուրային ամեն ինչ տվել էր` գումարած աշխատասիրությունը: Նա չեմպիոն կդառնար յուրաքանչյուր մարզաձևում, որը որ ընտրեր: Հրաշալի մարզիկ էր, երբեք կանգ չէր առնում իր ձեռք բերածով: Անընդհատ ուզում էր նոր արդյունքի հասնել: Համաշխարհային 43 ռեկորդ` հեշտ է ասելը»
Հարգանք, սեր, փառք ու ցավ
Յուրի Վարդանյանը Մոսկվայի օլիմպիական խաղերից հետո արդեն հայտնի մարդ էր ոչ միայն ԽՍՀՄ-ում, այլ նաև ամբողջ աշխարհում: Նրա անունը պարզապես բոլոր մարզասերների շուրթերին էր: Իր բնավորության համաձայն` Վարդանյանը ուզում էր շարժվել առաջ ու կերտել նոր հաղթանակներ: Բայց օլիմպիական նոր ոսկե մեդալներ նվաճել չհաջողվեց: 1984 թվականին Լոս Անջելեսի օլիմպիական խաղերին խորհրդային ծանրորդները չմասնակցեցին:
Իսկ ԱՄՆ-ում օլիմպիական ոսկե մեդալակիր դարձած ռումինացի Պետրե Բեչերույի արդյունքը 45 կգ-ով զիջում էր Վարդանյանի արդյունքին երկամարտում: Պարզից էլ պարզ է, որ օլիմպիական ոսկե երկրորդ մեդալը Յուրայից խլեց քաղաքականությունը: Վարդանյանը ամեն գնով ուզում էր ևս մեկ անգամ մասնակցել օլիմպիական խաղերին արդեն 1988 թվականին: Բայց ԽՍՀՄ հավաքականի մարզիչները նրան ուղղակի չվերցրեցին հավաքական, իսկ չեմպիոն` երկամարտի 377,5 արդյունքով, դարձավ Իսրայել Արսամակովը:
Անհնար է նրան մոռանալ
Ցավոք, Յուրի Վարդանյանը մահացավ 62 տարեկան հասակում: 2018 թվականին դադարեց բաբախել հռչակավոր մարզիկի սիրտը: Բայց նրան ոչ ոք չի մոռացել, ու դժվար թե սպորտին մոտ կանգնած որևիցե մեկ մոռանա: Յուրի Վարդանյանը, որի անունը տեղ է գտել համաշխարհային ծանրամարտի փառքի սրահում, վայելում էր նաև մարդկային փառքը:
Նրան սիրում էին, գնահատում: Նրա հաղթանակը մոսկովյան օլիմպիական խաղերում ապացուցեց, որ մեծ ցանկության և ճիշտ պայքարի դեպքում մարդը կարող է հասնել անհավանական արդյունքի: 400 կգ-ը երկամարտում հենց այդպիսի արդյունք էր 1980 թվականին:
