Ակնհայտ է, որ թուրքական դիվանագիտությունը վախենալու տեղ ունի: ԱՄՆ-ի նախագահական ընտրություններից հետո տարածաշրջանում ստեղծված իրողությունները բոլորովին այնպիսին չեն, ինչպիսին պատկերացնում էր պաշտոնական Անկարան:
Իրականում ամեն ինչ պարզ է: Եթե ամերիկացիներն ընտրեին տիկին Քլինթոնին, ապա հետագա երկու ամսում Թուրքիան հնարավորություն կունենար ամրապնդել իր դիրքերը Սիրիայում, Իրաքում, որոնց տարածքների նկատմամբ Անկարան նկրտումներ ունի: Ավելին, թուրքերն այդ պարագայում ակնհայտ հնարավորություն էին ստանում բավական կոշտ խոսել եվրոպական առաջնորդների և անգամ Ռուսաստանի հետ:
Մի դեպքում, ամենայն հավանականությամբ, կորոշվեր առանց վիզային ռեժիմի հարցը (իսկ հետագայում ԵՄ լիարժեք անդամ դառնալու), ինչպես նաև փախստականների հարցը, որոնց Անկարան շարունակում է պահել իր տարածքում գտնվող ճամբարներում՝ փոխարենը լուրջ ֆինանսական հոսքեր ստանալով Եվրոպայից:
Մյուս դեպքում՝ կարելի էր Մոսկվայից լուրջ արտոնություններ «պոկել» սիրիական կարգավորման հարցում, իսկ արևմտյան հակաահաբեկչական կոալիցիայից՝ անձնական մասնակցություն իրաքյան ռազմական գործողություններին: Բայց, ինչպես ասում են, չստացվեց:
Ավելին, նախագահական ընտրություններում հաղթած Թրամփն առաջին օրերից ցույց տվեց, որ Մերձավոր Արևելքի հարցում ԱՄՆ-ի դիրքորոշումը հենց այնպես չի ներկայացրել: Այսինքն իր նախագահության շրջանում պատրաստվում է հետևել հնչեցրած կանոններին:
Իսկ դա իր հերթին նշանակում է, որ ո՛չ ՆԱՏՕ-ի անդամ լինելը, ո՛չ ԱՄՆ-ի հետ հատուկ հարաբերությունները չեն օգնի Թուրքիային լուծել եվրոպացիների, քրդերի և ռուսների հարցը և Սիրիայի ու Իրաքի տարածքային հավակնությունների խնդիրը:
Ավելին, ԱՄՆ-ն այլևս չի միջամտի քրդական հարցի հետ կապված գործընթացներին, որոնք գործարկվել են Սպիտակ տան նախկին վարչակազմի օրոք: Սա թուրքերի համար հղի է անախորժություններով՝ ընդհուպ մինչև տարածքային կորուստներ: Ահա այդ պատճառով էլ նյարդայնանում են Անկարայի դիվանագետները:
Ստացվում է, որ տարածաշրջանում ազդեցիկ դեր ունենալու խաղում Ռուսաստանի Դաշնությունը Թուրքիայից վերցնում է հենց այն միավորներն ու հաղթաթղթերը, որոնց հետ թուրքերը հույսեր էին կապում դեմոկրատների թեկնածուի հաղթանակի դեպքում: Ի դեպ, ոչ վաղեմի անցյալը հիշելն իմաստ չունի:
Մերձավոր Արևելքի տարածաշրջանում ժամանակակից իրողություններն այնպիսին են, որ Կրեմլի հետ ոտք գցելն ավելի թանկ կնստի; Ավելին, վտանգավոր կլինի:
Ակնհայտ է, որ Թուրքիան այս ամենի լույսի ներքո շուտով կսկսի կորցնել իր ազդեցությունը նույնիսկ տարաշրջանում մերձավոր դաշնակցի և ընկերոջ՝ Ադրբեջանի վրա: Այնտեղ դիվանագետները նույնպես սթափ են գնահատում տարածաշրջանում դասավորվող իրողությունները և բացահայտ կերպով նախընտրում են հարաբերություններն ամրապնդել հյուսիսային հարևանների հետ:
Ստացվում է, որ Անկարային հիմա խիստ անհրաժեշտ են սադրիչ գործողություններն ու ելույթները ցանկացած քաղաքական հարթակից, միայն թե ակտիվացնեն ղարաբաղյան կարգավորման խնդիրը: Չէ՞ որ այնտեղ թուրք դիվանագետները դեռ կարող են իրենց վստահ զգալ «փոքր եղբորն» աջակցելու գործում, քանի որ Թուրքիան այդ հարցում կոնկրետ դիրքորոշում է զբաղեցնում՝ աջակցելով հակամարտող կողմերից մեկին:
Հենց դրա հետ են կապված Թուրքիայի արտգործնախարար Չավուշօղլուի և փոխվարչապետ Շիշմեքի հայտարարությունները՝ հայ-թուրքական սահմանը բացելու նախնական պայմանների վերաբերյալ, որը փակ է 1993 թվականից:
Խոսքն, իհարկե, Ղարաբաղի շուրջ անվտանգության գոտի կազմող հինգ կամ յոթ շրջաններն անվերապահորեն հանձնելու մասին է: Եթե Շիշմեքն ուղղակի խոսում է նախապայմանների մասին, ապա Չավուշօղլուն ավելի հեռու է գնում և ամբիոնից անկեղծանում. «Մենք պատասխանում ենք՝ Ադրբեջանը մեր եղբայրն է»:
Խոստովանեմ, որ նման բարձրաստիճան պաշտոնյայից չէի սպասում նման վրիպում: Դրանից հետո նա ինչպե՞ս է համոզելու համաշխարհային հանրությանը, որ պետք է միջամտել ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործընթացին, եթե հաստատվեց, որ պաշտպանում է կողմերից միայն մեկին:
Միաժամանակ թուրք դիվանագետները մոռանում են, որ պաշտոնական Երևանը բազմաթիվ անգամ և ամենատարբեր մակարդակներում հայտարարել է, որ ո՛չ Թուրքիայի հետ հարաբերությունների վերականգնումը, ո՛չ էլ սահմանների բացումը չեն կարող կապված լինել ղարաբաղյան հակամարտության հետ:
Երկու հարցերը շփման եզրեր չունեն: Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսյանը վերջերս հայտարարել է, որ Անկարան պատրաստ չէ Երևանի հետ լուրջ հարաբերություններ հաստատել առանց նախապայմանների և նշել, որ հայ-թուրքական սահմանի բացումը կարող է տեղի ունենալ միայն Երևանի և Անկարայի համատեղ ցանկությամբ՝ առանց նախապայմանների:
Սակայն այդ դեպքում պետք է հիշել, որ քաղաքական ասպարեզում իրավիճակն իսկապես վտանգավոր է; Եվ Թուրքիան ընդունակ է ամեն ինչի, միայն թե սրի նաև հակամարտության գծում ռազմական ասպեկտը:
