Դավիթ Գալստյան, Sputnik.
Հիմա հարմար ժամանակն է հիփոթեքի ձևակերպման համար, Sputnik Արմենիային ասաց անշարժ գույքի անկախ փորձագետ Արմեն Չիբուխչյանը։
Նրա խոսքով` անշարժ գույքի շուկայում աշխուժություն առանձնապես չկա, վաճառվում են հիմնականում էժան բնակարանները` հաճախ երիտասարդ ընտանիքներին տրվող հիփոթեքային վարկի շրջանակներում։
«Սա նշանակում է, որ դրանց արժեքը չի կարող գերազանցել 25 մլն դրամը (շուրջ 50 հազար դոլար)։ Հիփոթեքի մասնաբաժինը կազմում է անշարժ գույքի վաճառքի ընդհանուր ծավալի շուրջ 60%», – ասաց Չիբուխչյանը։
Վերջին ամիսներին, նրա խոսքով, աշխուժությունը մեկ մեծանում էր, մեկ կտրուկ անկում ապրում։ Երբեմն, տպավորություն է ստեղծվում, որ ոչ մեկ ոչինչ գնել չի ցանկանում։ Անցյալ տարվա համեմատ, նրա խոսքով, կտրուկ պասիվություն է նկատվում։
Հետաքրքիր է, որ վերջին տարիներին մարդիկ մեկնում էին գումար աշխատելու, իսկ վերադառնալուց հետո այդ գումարը ծախսում էին տուն գնելու վրա։ Այժմ նման միտում չի նկատվում։
«Մարդիկ չեն կարողանում այնքան գումար բերել, որպեսզի տուն գնեն։ Անշարժ գույքի հիմնական գնորդները մեկ այլ բնակարան են վաճառում և գնում ավելի փոքրը։ Բացի այդ, այժմ գալիս են Ռուսաստանից, վաճառում Հայաստանում գտնվող իրենց գույքը և արդեն այնտեղ գնում», – ասաց Չիբուխչյանը։
Նա կարծում է, որ վերջին ամսվա ընթացքում գները կայունացել են, նշանակում է`որոշ ժամանակ հետո կրկին կբարձրանան։ Կոնկրետ ժամկետներ նա չի նշում, սակայն համոզված է, որ դա կլինի մոտակա ամիսներին։
Չիբուխչյանի խոսքով` այժմ լավ պահ է հիփոթեք ձևակերպելու համար, քանի որ գները նվազագույնի են հասել։
«Այժմ շատ հարմար ժամանակ է։ Չէ՞ որ չգրված օրենք կա` գնի՛ր, երբ բոլորը վաճառում են կամ հակառակը, վաճառի՛ր, երբ բոլորը գնում են», – ասաց Չիբուխչյանը։
Հիփոթեք վերցնելու համար ցածր տոկոսադրույքները բավարար չեն
Տնտեսագետ Ատոմ Մարգարյանն իր հերթին ուշադրություն է դարձնում շինարարության ոլորտում առկա ակնհայտ անկմանը։ Բացի այդ, վերջին երկու տարիների ընթացքում նկատվում է դրամային փոխանցումների ծավալների անկում։
«Խնդիր կա կապված առաջարկի և պահանջարկի հետ։ Ինչպես բնակարանների, այնպես էլ արտադրական տարածքների գներն են իջել։ Դա կապված է ինչպես գնողունակության նվազման, այնպես էլ առաջարկի լճացման հետ», – ասաց Մարգարյանը։
Նրա խոսքով` հիփոթեքային վարկերն անշարժ գույքի շուկայի համար կարևոր գործոն են։ Վերջին մեկ տարվա ընթացքում զգալիորեն նվազել են վերաֆինանսավորման, հիփոթեքի տոկոսադրույքները։ Սակայն հիփոթեքի տոկոսադրույքները բավարար հիմք չեն մարդկանց ռիսկի դիմելու և բնակարանային հարցերը լուծելու համար։
«Ի վերջո, հիփոթեքը սպասարկել է պետք, իսկ դրա համար մշտական եկամուտ և համոզմունք է պետք, որ այն շարունակական կլինի։ Միայն այդ դեպքում հիփոթեք վերցնողների թիվը կավելանա», – ասաց Մարգարյանը։
Նրա խոսքով` վերջին տարիներին էլ ավելի է վատթարացել Հայաստանում ժողովրդագրական վիճակը, աճում է արտագաղթը, ինչը նույնպես չի կարող դրական անդրադառնալ շուկայի վրա։
Դրական միտումներ, Մարգարյանի խոսքով, սպասվում են Ռուսաստանում տնտեսական իրավիճակ բարելավումից հետո։ Այս տարի մակրոտնտեսական և մի շարք այլ ցուցանիշներ դեպի լավն են փոխվել, ինչն ուղղակիորեն կազդի Հայաստանի վրա տրանսֆերտների ավելացման մասով։
Ինչ վերաբերում է բուն Հայաստանին, շուկան պահելու համար պետք է ամեն ինչ անել, որպեսզի մարդիկ աշխատանք ունենան, անհրաժեշտ է ներդրումներ ներգրավել։ Տնտեսագետի խոսքով`միևնույն աշխատանքի համար եկամուտները պետք է համեմատելի լինեն, օրինակ` Ռուսաստանի հետ։
Արդյո՞ք ճգնաժամ է սպասվում
Տնտեսագետ Վիլեն Խաչատրյանն անշարժ գույքի շուկայում միտումները գնահատում է որպես նախաճգնաժամային։ Նրա խոսքով` Երևանում բազմաբնակարանային տների միջին գները ամենացածրն են վերջին 10 տարվա ընթացքում։
Նա նշեց, որ անշարժ գույքի շուկան դիտարկվում է որպես ինդիկատոր, որը վկայում է սպառողական պահանջարկի վիճակի, գնողունակության և կենսամակարդակի մասին։
«Այս տեսանկյունից ներկայիս իրավիճակը պետք է դիտարկել որպես նախաճգնաժամային», – ասաց Խաչատրյանը։
Նա ուշադրություն դարձրեց, որ ԱՄՆ–ում ճգնաժամը սկսվել է հենց անշարժ գույքի ոլորտից։
Բացի այդ, Խաչատրյանի խոսքով, շուկայի վիճակը կարող է լուրջ վնաս հասցնել բանկային հատվածին։
«Առաջ անշարժ գույքը գրավ էին դնում` վարկ վերցնելու համար։ Վերջին երկու ամիսների ընթացքում կատարված ներդրումների ծավալն ավելի մեծ է, քան վարկ վերցնողներինը», – նշեց տնտեսագետը։
Պահանջարկի բացակայության պայմաններում, Խաչատրյանի խոսքով, բանկերը ստիպված են ավելի արտոնյալ վարկեր տալ հիփոթեքի համար։
Եվս մեկ տարր, որից ստեղծվում է ներկայիս պատկերը. դա արտագաղթն է։ 2000-ականներին բնակարանների գները, նրա խոսքով, ամենացածրն են եղել, և հենց այդ ժամանակ էր Հայաստանում գրանցվել է արտագաղթի ամենաբարձր ցուցանիշը։
ԿԲ–ի տվյալներով` հիփոթեքային վարկերի ծավալները կայուն աճ էին գրանցում մինչև 2014 թվականը (սեզոնային անկումներ ապրելով)։ Սակայն 2015-2016 թվականներին աճի տեմպերը որոշ չափով նվազել են։
Այսպես օրինակ`եթե 2012 թվականի վերջին տրված վարկերի գումարը կազմել է 127 մլն դրամ, 2013 թվականի վերջին` 143 (աճ 26 մլրդ), իսկ 2014 թվականի դեկտեմբերին արդեն 172 (աճ 29 մլրդ)։
Սակայն 2015 թվականի վերջին վարկերի ծավալը կազմել է ընդամենը 178 մլրդ (աճ ընդամենը 6 մլրդ), իսկ 2016 թվականի դեկտեմբերին` 183 մլրդ (աճ 5 մլրդ)։
Փորձագետների կարծիքով` 2017 թվականին այս միտումը կպահպանվի։
