ԵՐԵՎԱՆ, 18 փետրվարի — Sputnik. Քանդակագործության ազգային պարկ-թանգարանի կողմից օրերս սկսած ստորագրահավաքը ստիպեց կրկին խոսել պատմական Անիի եկեղեցիների, այս անգամ Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցու պատկանելության, վերականգնման ու ընդհանրապես վիճակի մասին: Հայտարարելով Անին մշակութային բազմազանության պատմական տարածք՝ Թուրքիան շեղում է միջազգային հանրությանը բուն հայկական պահանջներից և դրանով իսկ ստեղծում պահանջի չեղարկման միջավայր:
Սակայն հատկապես մտահոգիչ է եկեղեցու վերականգնման ընթացքում այն քաղկեդոնական հայտարարելը և դրանով իսկ վրաց-հայկական վիճաբանությունների և մշակութային հակամարտության հրահրմանը:
«Նախ այն հանգամանքը, որ Տիգրան Հոնենցը եկեղեցին կառուցել է որպես հայ առաքելական եկեղեցի, հետագայում որոշակի ժամանակից հետո եկեղեցին հայտնվել է քաղկեդոնական համայնքի տիրապետության տակ, բայց ամբողջ պատմությունն ավարտվել է կրկին առաքելական լինելու եղելությամբ: Եկեղեցում գտնվող Լուսավորչի տանջանքերի վերաբերյալ 17 որմնանկարները ևս խոսուն են: Իսկ ո՞վ էր Լուսավորիչը՝ հայ առաքելական եկեղեցու առաջին հայրապետը, բացի դրանից պահպանված են եկեղեցու հայերեն վիմագրությունները: Այն, որ եկեղեցին առաքելական է, խոսում է նաև եկեղեցու ճարտարապետական ձևը»,-նշեց ստորագրահավաքի հեղինակ, «Քանդակագործության ազգային պարկ-թանգարան»-ի տնօրեն Արթուր Գրիգորյանը
Խնդիրը ՀՀ-ում հասարակական լայն հնչեղություն է ստացել վերջերս տեղադրված ցուցանակի պատճառով, որը եկեղեցին ներկայացվում է որպես վրաց քաղկեդոնական: Նախաձեռնող խումբը պահանջում է թուրքական պատասխանատու կառույցներից՝ զերծ մնալ եկեղեցու պատմական պատկանելիության շուրջ հայտարարություններից, եկեղեցու մոտակայքում տեղադրված ցուցանակում նշել, հայկական քրիստոնեական եկեղեցիե անվանումը, ավարտին հասցնել և այս փուլով չամփոփել եկեղեցու գմբեթի շինարարությունը՝ հայտարարելով հետագա աշխատանքների ընթացքն ու նպատակները, զերծ մնալ Վրաստանի և Հայաստանի միջև մշակութային հակամարտության հրահրումից։ Թուրքիայի մշակույթի նախարարությանը, ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ին, ՄԱԿ-ին, Եվրոպական ժառանգության կոնվենցիայի հանձնախմբին և համաշխարհային մտավորականությանն ուղղված եռալեզու կոչին արդեն ավելի քան հազար մարդ է միացել: Համախոհների թիվն ավելանում է:
Ի վերջո, այս եկեղեցու պատկանելության մասին խոսելուց առաջ նշենք՝ Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ կամ Տիգրան Հոնենց եկեղեցին, իսկ ժողովրդին հայտնի Նախշլին 1215թ. կառուցել է մեծահարուստ առևտրական Տիգրան Հոնենցը, ով բացի եկեղեցու շինարարության հովանավորությունից, եկեղեցուն տրամադրել է բազմաթիվ թանկարժեք իրեր, այդ թվում՝ խաչեր, լամպեր, հոգևոր-կրոնական մասունքներ, ոսկյա և արծաթյա անոթներ: Այդ ժամանակաշրջանում Անին գտնվում էր Զաքարյանների տոհմի իշխանության տակ: Այն, որ սա հայկական առաքելական եկեղեցի,է ապացույցներն ակնհայտ են:
Անիի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին առաքելական է, պնդում է նաև պատմաբան Արտակ Հովհաննիսյանը:
«Եկեղեցին կառուցվել է Անիի մայր տաճարի նմանությամբ, միայն սրահներից մեկն ունի գմբեթ, որն էլ շահարկումների տեղիք է տվել: Եկեղեցին չի կարող քաղկեդոնական լինել, այն դեպքում, երբ Անիի կառավարիչը առաքելական դավանանքին է պատկանել, ընդհանրապես Անիի մեջ չէր կարող քաղկեդոնական եկեղեցի լինել. դրա տրամաբանությունը չկա»,- նշեց պատմաբանը:
Ստորագրահավաքի նախաձեռնող խումբը վստահ է՝ երկխոսությամբ կարելի է լուծել ցանկացած խնդիր՝ դեմքով այդ խնդիրներին դառնալու դեպքում, բայց այն չքաղաքականացնելով:
«Այս հարցին անդրադառնում ու անդրադառնում են ոչ միայն հայերը, այլ նաև այլ ազգերի ներկայացուցիչներ, նշանակում է` խնդիրն անչափ կարևոր է: Մեր նպատակը հարցը քաղաքականությունից դուրս բերելն է ու մշակութային դաշտ տեղափոխելը, որպեսզի գիտնականները կարողանան աշխատել եկեղեցիների հետ, կարողանան ծիսական ու այլ նրբություններով հասկանալ, թե ինչ է եղել և այդ եզրահանգման վրա շարունակեն նորմալ մշակութային համագործակցությունը»,- ասաց Արթուր Գրիգորյանը:
