Լաուրա Սարգսյան, Sputnik.
Ամեն ինչ սկսվեց, երբ մի անգամ ինձ մոտ եկավ մի տարեց կին։ Պարզվեց` նա ինձ երկար էր փնտրել։ Հանդիպման ժամանակ մոտեցավ և գրկեց հարազատի պես։
Իրավիճակն ավելի պարզ դարձնելու համար նշեմ, որ հորս անունը Վրեժ է, և նա ազգակցական կապ ունի Անդրանիկ Օզանյանի հետ։ Հայրս շատ լավ գիտեր, որ իր անունը հենց Անդրանիկն է Վրեժ կնքել։
Տիկին Սաթենիկը ծնունդով Թբիլիսիից էր։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին նա գթասրտության քույր է եղել Անդրանիկ Օզանյանի կամավորական ջոկատում։
Անդրանիկն ու Սաթենիկը սիրահարվել են և երեխա ունեցել, որի անունը նույնպես Վրեժ է եղել։ Ամենայն հավանականությամբ, այդ երեխան ծնվել է 1915-1916թթ.-ին։
Սաթենիկը 6 ամսական երեխայի հետ մեկնել է Ալեքսանդրապոլ (այժմ` Գյումրի) և երեխային հանձնել մեկ այլ ընտանիքի, իսկ ինքը մեկնել ռազմի դաշտ։ Պատերազմից հետո երեխայի հետ կապը կորցրել է։
Հետո գնացել է Օդեսա, ամուսնացել, երկու երեխա ունեցել և զբաղվել թատերական գործունեությամբ։
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ կորցրել է ընտանիքին. երեխաներն ու ամուսինը մահացել են, ու նա վերադարձել է Հայաստան, որտեղ հողին է հանձնել ընտանիքի մահացած անդամների աճյունները։
Այդ ժամանակ նա մտերիմ է եղել թատրոնի և կինոյի դերասան, ռեժիսոր Վահրամ Փափազյանի հետ։ Փափազյանի աջակցությամբ նա բնակարան է ստացել Երևանում։
Հետո սկսել է որոնել իր կորած երեխային` Վրեժին։ Որոնումների ժամանակ նա իմացել է իմ մասին և կարծել, թե ես իր թոռն եմ` Վրեժի որդին։
Մենք հանդիպեցինք, ես նրան պատմեցի, որ իսկապես Վրեժի որդին եմ, բայց նրա թոռը չեմ։ Քանի որ հայրս ծնվել է նրա որդու ծնվելուց առաջ։
Դժբախտաբար ես այդ կնոջն ընդամենը երկու անգամ հանդիպեցի։
Հերթական հանդիպման ժամանակ ես նկատեցի, որ նրա ձեռքը փաթաթված էր։ «Ի՞նչ է եղել Ձեր ձեռքի հետ», —հարցրի նրան։ Տիկին Սաթենիկը քանդեց ձեռքի կապն ու ցույց տվեց ոսկե մատանին, որի վրա ամրացված աղավնու կտուցին նամակ էր, վրան գրված. «Սիրելի Սաթենիկին Անդրանիկից»։
Մատանին պատրաստել էր վիեննացի ոսկերիչը և հաստատ մեծ արժեք ուներ։ Կինը վախենում էր, որ կարող են իրեն կողոպտել ու ձեռքն անընդհատ փաթաթած էր պահում։
Տիկին Սաթենիկն իր մտավորականի կերպարով դաջվեց իմ հիշողության մեջ, նրա կյանքի դժբախտ պատմությունը մտքիցս դուրս չէր գալիս, որոշեցի կրկին հանդիպել. Պատմելու շատ բան կար, բայց չհասցրի։ Պարզվեց` նա հեռացել էր կյանքից։
Անդրանիկը հայ զորահրամանատար է, պետական գործիչ, ֆիդայապետ, Հայոց ազատագրական շարժման խորհրդանիշներից մեկը։ Ռուս հայտնի զորավար Յուդենիչը Անդրանիկի մասին ասել է, որ նա «խենթի պես քաջ է»։
Իսկ զորավարն էլ իր հերթին ասել է. «Ամեն օր գլուխներդ բարձին դնելուց եւ քնանալուց առաջ, յիշէք, թէ այդ օրը ինչ էք արել ձեր ազգի համար», «Իմ կուսակցութիւնն իմ ազգն է», «Մահս չեմ յոգար, այլ գործս, որ կիսատ մնաց»։
