Մենք ակնհայտ պարտություն կրեցինք, թեև մոտ 30 տարի առաջ հաղթական պատերազմ վարեցինք ու ստիպեցինք Ադրբեջանին ոչ միայն բացել Արցախն ու Հայաստանը միմյանց հետ կապող ցամաքային ճանապարհը, այլև հանձնել Շուշին և Արցախին հարող շրջանները։
Իսկ 20-ամյակի ամենավերջին տարում՝ 2020 թվականին աշխարհում սկսեց մոլեգնել նոր համավարակը՝ կորոնավիրուսը, ընդ որում վարակվածների թիվը այս շաբաթ գերազանցեց 100 միլիոնը։ Թվում էր, թե կարելի է միանշանակ ասել՝ էսպիսի աննախադեպ 20–ամյակ աշխարհը դեռ երբեք չէր տեսել։ Ասում եք՝ աննախադե՞պ։ Էդ դեպքում հիշեք, թե անցած դարի առաջին երկու տասնամյակներում ինչեր են պատահել։ Եթե այժմ լոկալ, տեղական պատերազմներ են մղվում աշխարի տարբեր ծայրերում, ապա այն ժամանակ ուղղակի համաշխարհային պատերազմ էր ընթանում, որը խլեց 9 միլիոն զինվորականի և ավելի քան 7 միլիոն խաղաղ բնակչի կյանք։
Հենց այդ նույն ժամանակ վրա հասավ այսպես կոչված «իսպանկան»՝ իսպանական գրիպը, որով ողջ աշխարհում վարակվեց 500 միլիոն մարդ՝ աշխարհի բնակչության մոտ մեկ երրորդը։ Պատկերացրեք յուրաքանչյուր երրորդ բնակիչ վարակված էր։ Զոհերի թվի մասին ստույգ տվյալներ չկան մինչև հիմա։ Որոշ մասնագետներ պնդում են, թե կյանքից հեռացել է 50 միլիոն մարդ, մյուսները համոզված են, որ այդ թիվը երկու անգամ մեծ է և հասնում է 100 միլիոնի։ Բայց ամենասարսափելին՝ հենց անցած դարի առաջին 20-ամյակում տեղի ունեցավ Հայոց ցեղասպանությունը, ինչը մինչև հիմա չի ուզում ընդունել այդ հանցագործությունն իրականացնողը։
Սակայն մտադիր էինք խոսել այս դարի առաջին երկու տասնամյակների մասին, քանզի այդ ժամանակաշրջանն ավարտվեց փաստորեն օրերս։
Նախ, իհարկե, մեր հարևան երկրում՝ Վրաստանում, կատարվածի մասին։ Չեմ ուզում հիշեցնել, թե ինչպես երիտասարդ ու ավյունով լի Միխեիլ Սահակաշվիլին կարմիր վարդը ձեռքին մտավ խորհրդարան և դուրս քշեց ծեր ու կոռումպացված Էդուարդ Շևարդնաձեին։ Չեմ ուզում հիշեցնել 8-8-8-ը, այսինքն 2008 թվականի օգոստոսի 8-ի իրադարձությունները, երբ Սահակաշվիլիին, չգիտես ինչու, հանկարծ թվաց, թե իր երկրի գրեթե կազմալուծված բանակը ունակ է հաղթել ռուսաստանյան հզորագույն բանակին։ Հետևանքն այն էր, որ Վրաստանը վերջնականապես կորցրեց ոչ միայն Հյուսիսային Օսեթիան, այլև Աբխազիան։ Որոշ մասնագետներ համոզված են՝ կորցրեց անվերադարձ։
Բայց էստեղ կարևոր են, այսպես ասած, Սահակաշվիլիի դասերը։ Տեսեք, երիտասարդ քաղաքական գործիչը թավշյա հեղափոխության միջոցով գալիս է իշխանության, նույինսկ դառնում է պետության ղեկավար։ Հանրությունը նրան երկրպագում է, դիֆերամբներ է ձոնում, բայց անցնում են տարիներ, մարդիկ սկսում են հասկանալ, որ այս մարդը բոլորովին այնքան տաղանդավոր չէ, որքան սկզբից թվում էր, երկրի համար գերազանցապես բացասական դեր է կատարել՝ առանց վարանելու հակառակորդին տարածքներ հանձնելով։ Ու երբ նրան քրեական մեղադրանքներ են ներկայացվում, նա փախչում է արտերկիր, որտեղ կրկին փորձում է ղեկավար դառնալ՝ մեկ այլ երկրի ղեկավար։ Կարծում եմ, սա պետք է հաշվի առնեն նաև Հայաստանի ղեկավարները։
Սահմանադրության մութ կողմերը, կամ ինչպե՞ս անել, որ առաջնորդը հեռանա առանց դիմադրության
Սկզբում քեզ սիրում են, որոշ ժամանակ հետո սկսում են ատել։ Ապա քրեական գործ են հարուցում, ու դու ստիպված ես լինում արտագաղթել, միևնույն է, համոզված լինելով, որ հակառակ չար լեզուների պնդումների՝ «դու մենակ չես, մենակ չես, մենակ չես», որովհետև ողջ հանրությունը միևնույն է հիմա էլ քո կողքին է, ու նաև դու ճիշտ ես, դու ճիշտ ես, դու ճիշտ ես այն պարզ պատճառով, որ դու միշտ ճիշտ ես։
Իհարկե, այս դարի առաջին 20 տարիներին նաև շատ այլ ուշագրավ իրադարձություններ տեղի ունեցան, որոնց խոստանում եմ մանրամասն անդրադառնալ առաջիկայում։
