Արամ Գարեգինյան, Sputnik Արմենիա
Արարատ Խաչիկյանը հայտնի բևեռային ճանապարհորդ է, էսկիմոսային սահնակների մրցավազքի վարպետ։ Բայց նրա մասին պատմությունն այդ հաղթանակներից չենք սկսի։
Արարատին չի խանգարում ո՛չ շոգը, ո՛չ սառնամանիքը։ Նրա կյանքի առաջին տարիներն անցել են Սուդանում։ Իսկ 20 տարի անց նա արդեն էսկիմոսների սահնակով Ալյասկայում անցել է 1600 կիլոմետր։ Ապրում է Իտալիայում։ Բայց աշխարհի ոչ մի կետում չի փորձել փրկվել «օտարներից»։ Նրան խորթ չեն արաբները, որոնց հետ մեծացել է, էսկիմոսները, որոնք շատ բան են սովորեցրել նրան։ Եվ նրա մայրը հայուհի չէ։ Բայց ինչպե՞ս կարող է հայն օտար անվանել իր մորը։
Թերեզա Դրեշեր
«Ցավոք, աշխարհի ոչ բոլոր հայերն են հայերեն խոսում, իսկ ես կարող եմ խոսել և կարդալ։ Ես դրա համար միշտ շնորհակալ կլինեմ մորս։ Երբ մենք հորիցս հեռու էինք ապրում, նա ստիպում էր ինձ հայոց լեզու սովորել և թույլ չէր տալիս մոռանալ այն», - հիշում է Արարատը։
Թերեզա Դրեշերը կիսով չափ ավստրուհի է, կիսով չափ՝ իտալուհի։ Հեռավոր Սուդանում նա հայտնվել է ընտանիքի հետ (նրա խորթ հայրը Սուդան է գնացել որպես մասնագետ)։ Այնտեղ նա ծանոթացել և ամուսնացել է Ազատ Խաչիկյանի՝ Դիարբեքիրից փախստականների որդու հետ։ Թերեզան մասնավոր դպրոց է հաճախել և սովորել հայոց լեզուն։
Հայ գաղտնի գործակալ Հրաչ-Մեհմեդը՝ թուրքերի մեջ. առաքելությունն անիրագործելի չէր
Երբ 1963թ.-ին Սուդանում իրավիճակը լարվել է, ընտանիքի հայրը` Ազատ Խաչիկյանը, երեխաներին և կնոջն ուղարկել է Իտալիա, իսկ ինքը չի գնացել։ Խարտումում նա խանութ է ունեցել, որի եկամուտով պահել է ընտանիքը։ Ազատը վերամիավորվել է ընտանիքի հետ միայն յոթ տարի անց։ Նրանք ապրել են Գորիցիա քաղաքում՝ Հարավսլավիայի հետ սահմանին։ Այդ «սլավոնական հետքն» էլ Խաչիկյաններին տարել է Ալյասկա։ Նրա եղբոր ընկերներից մեկը՝ սլովենացի, որոշել է այնտեղ կանոեով ճամփորդել։
«Նա իր հետ է վերցրել նաև եղբորս՝ Արմենին։ Նրանք 66 օրում միասին անցել են 3600 կիլոմետր։ Իսկ հետո Արմենին հրավիրել են Yukon Quest։ Նրան ասել են․«Դու ուժեղ ես, կարող ես»», - պատմում է Արարատը։
Մրցավազքի մասնակիցները պետք է Յուկոն գետի երկայնքով էսկիմոսային սահնակներով հաղթահարեին 1600 կմ։ Դրա համար ահռելի ուժ և դիմացկություն է պահանջվում (դա կհասկանա յուրաքանչյուրը, ով հիշում է Ջեկ Լոնդոնի հերոսներին)։ Արմեն Խաչիկյանը հաջողությամբ ավարտել է մրցավազքը։ Իսկ մեկ տարի անց, Իտալիայում հաղթել է լծասարքերի ազգային մրցույթում։
Մրցանակային պարգևավճարով նա կրկին մեկնել է Ալյասկա՝ իր հետ վերցնելով Արարատին։ Այդտեղից նրանք Իտալիա են տարել մի քանի լծկան շներ։ Եղբայրները քրոջ՝ Արմինեի հետ իտալական Ալպերում՝ Պոնտե դի Լենյո քաղաքում, բացել են էսկիմոսային սպորտի առաջին դպրոցը։ Իսկ վեց տարի անց Արարատը իր դպրոցն է բացել Տարվիզիոյում։
Եղբայրները հաղթել են բազմաթիվ մրցումներում, այդ թվում՝ Yukon Quest-ում և Iditarod Race-ում (ամերիկյան Հյուսիսում), մի քանի անգամ դարձել են աշխարհի չեմպիոն։ Նրանք ավարտել են սպորտային ելույթները (երկուսն էլ 60 անց են), բայց նախկինի նման արշավների են գնում։ Նրանք կարծում են, որ այդպես ապրելը ճիշտ է և հիանալի։ Եվ իրենց սաներին էլ են համոզում, որ այդպես է։ Միգուցե նրանցից ոչ ոք չմեկնի աշխարհի ծայրը՝ դեպի սպիտակ անհունություն։ Բայց առանց դրա էլ նրանք կտեսնեն, որ չարժե անվերջ կռվել բնության դեմ։
Աշխարհի ամենասարսափելի գազանը
«Իսկ ի՞նչ էիք անում, երբ հանդիպում էիք գայլերի կամ արջերի», - հարցնում ենք Խաչիկյանին։ Նա տխուր ժպտում է։
Ձմռանը արջեր գրեթե չես տեսնի․նրանք քնած են։ Ճիշտ է, եթե ձմեռը տաք է, նրանք ժամանակից շուտ են դուրս գալիս։ Բայց նույնիսկ այդ ժամանակ, երբ մարդ են տեսնում, իսկույն փախչում են։ Թե՛ գայլերը, թե՛ արջերը մարդուց սարսափելի վտանգ չգիտեն, վստահ է Խաչիկյանը։ Նա այդ մասին լսել է, հետո էլ սեփական մաշկի վրա զգացել։
Նա գայլեր տեսել է Ալյասկայում, երբ էսկիմոսային սահնակ է քշել։ Երկու անգամ 350 կմ ճանապարհ է անցել այնտեղ, դահուկներով, առանց շների։
«Ես նստած հալած ձյուն էի խմում, որպեսզի հագեցնեմ ծարավս։ Եվ հանկարծ մթության մեջ տեսա նրանց աչքերը։ Բայց նրանք չհարձակվեցին ինձ վրա։ Նրանք ուղղակի սպասեցին, մինչև հեռանամ, որպեսզի սնվեն ուտելիքի մնացորդներով։ Երբ ես հեռանում էի, շրջվեցի և տեսա, որ ուտելիք են փնտրում», - պատմում է Արարատը։
Նույնը նրան պատմել են էսկիմոսները և ատաբասկ ցեղի հնդկացիները, երբ նա գիշերել է նրանց բնակավայրերում։ Նրանք հաստատել են, որ գայլը հարձակվում է կենդանիների վրա, իսկ մարդու վրա՝ երբեք։ Գայլը կամ արջը կարող են հարձակվել, եթե մոտենաս նրանց ձագերին։ Այդ մասին նրան պատմել են աշխարհի մյուս ծայրում՝ Հայաստանում։
Այսպես կարող են միայն հայերը․ ամուսնության առաջարկություն` Արարատի գագաթին. տեսանյութ
«Ես այստեղ եմ եղել մի քանի տարի առաջ։ Սյունիքի բարձր լեռներում՝ երկրի հարավում, մենք բարձրացել էինք Ուխտասար։ Գագաթին արջի հետքեր տեսանք։ Մեզ ասացին, որ վերջերս դրանք հարձակվել են լեռնագնացի վրա։ Միգուցե արջերը որոշել են, որ լեռնագնացը մրցում է իրենց հետ այստեղի լճակների ջրի համար, որովհետև դրանք փոքր են, և ջուրը շատ չէ», - ասում է Խաչիկյանը։
Մարդ, որը չի սիրում նվաճել
Լուսանկարներում Արարատ Խաչիկյանը նվաճողի հայացքով չի նայում Հյուսիսին: Նա ամեն անգամ վերստին զարմանում է, թե որքան հիանալի է կյանքը։ Արշավների ժամանակ իր հետ վերցնում է ոչ միայն չոր ուտելիք, այլ նաև կիթառ (եղբայրը նվագել գիտի)։ Արարատի հերթական համերգը տեղի է ունեցել օգոստոսի 25-ին նրա հայրենի Տարվիզիո քաղաքում։
Նա ստեղծագործում է իր իմացած բոլոր լեզուներով՝ իտալերեն, հայերեն, արաբերեն և անգլերեն։ Վերջերս գնացել է Սուդան, որտեղ գնել է արևելյան լարային գործիք՝ ուդ։ Ձնապատ ճանապարհներին ուրախության իրենց չափաբաժինն են ստացել նրա երեխաները՝ սկզբից դուստրը, հետո որդին։
Այժմ նա ուզում է ոչ թե նվաճել, այլ տեսնել Արարատը։ Ուղղակի կանգնել նրա առաջ և նայել։
«Ես միշտ ուզել եմ սահնակով Երևանից հասնել Արարատի ստորոտ՝ անցնելով հայ-թուրքական սահմանը։ 2000-ականների կեսերին մտահղացմանս մասին Հռոմում պատմեցի թուրք դիվանագետներին։ Մինչ այդ նրանք իտալական ալիքներից մեկով ռեպորտաժ էին տեսել իմ մասին։ Ես ասացի նրանց․«Պատկերացրեք, որ Արարատ անունով հայը գնում է Արարատ լեռան մոտ։ Լավ խորհրդանշական քայլ է, այնպես չէ՞»։ Պետք է ասեմ, որ դեսպանատան ներկայացուցիչները հետաքրքրվեցին։ Բայց հետո 2007թ-ի հունվարի սպանեցին Հրանտ Դինքին։ Եվ ինձ ասացին, որ մտահղացումս պետք է հետաձգել», - պատմում է նա։
Արարատ նշանակում է «արևի ծագման վայր»։ Այդպես է ասել նրա հայրը։ Ազատ Խաչիկյանը և Թերեզա Դրեշերը իրենց երեխաներին միայն լույս են տվել։ Միայն արև։ Նրանք էլ հենց դա բաժանում են բոլորինն`լինի դա էսկիմոս, սուդանցի արաբ, գերմանացի, թե զանգեզուրցի։
