Արաբներ տեսանյութներում
Ռուսաստանի արտաքին հետախուզության ծառայության (ԱՀԾ) ղեկավար Սերգեյ Նարիշկինի խոսքով՝ Լեռնային Ղարաբաղում հազարավոր ծայրահեղականներ են գործում։ Նրանք ՌԴ-ում արգելված «Ջեբհաթ ան Նուսրա», «Ֆիրքաթ ալ Համզա», «Սուլթան Մուրադ» միջազգային ահաբեկչական կազմակերպությունների ու մի քանի քրդական խմբավոորւմների գրոհայիններն են։
Ավելի վաղ Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը հայտնել է, որ 300 ծայրահեղականի Սիրիայից Բաքու են ուղարկել թուրքական Գազիանթեփով։ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը Ֆրանսիայից պահանջել է ներողություն խնդրել, ընդգծելով, որ իր բանակը վարձկանների ծառայություններից չի օգտվում։ Սակայն համացանցում հայտնված բազում տեսանյութերը այլ բանի մասին են վկայում։
Ադրբեջանցի զինվորականներն իրենց դիրքերից տեսանյութեր չեն հրապարակում, սակայն սիրիացի գրոհայինները համեստություն չեն անում։ Տեսանյութերից մեկի հեղինակը քայլում է բլրի մոտով՝ հայ զինվորների դիերի կողքով ու մաքուր արաբերենով նրանց «խոզ» է անվանում՝ պարբերաբար «Ալլահ ակբար» գոչելով։
Մեկ այլ տեսանյութում տարբեր տեսակի հագուստներով գրոհայինները կրակ են վարում հրաձգային զենքից ու խոշոր տրամաչափի գնացրից, որը տեղադրված է ավտոմեքենայի բեռնախցիկում։ Գանթրաքը սիրիացի ահաբեկիչների սիրելի զենքն է։ Նրանց ազգային պատկանելիության վերաբերյալ կասկածները վերանում են նաև արաբերեն հստակորեն հնչող հրամանների պատճառով։
«Լեռնային Ղարաբաղում մինչև հինգ հազար գրոհային է գործում, - ՌԻԱ Նովոստիի հետ զրույցում հայտնել է միջազգային հարաբերությունների ոլորտի լրագրող ու Մերձավոր Արևելքի գծով փորձագետ Աբաս Ջուման, - հիմնականում այսպես կոչված Սիրիական ազգային բանակից (ՍԱԲ), որը տեղակայված է Իդլիբում։ Դա բավականին խառը կազմակերպություն է, որը կազմված է տարբեր խմբավորումներից։ Օրինակ, այդտեղ կա «Ալ Համզայի» դիվիզիա»։ Հենց այդ խմբավորման գրոհայիններն են եղել առաջին տեսանյութում, որը հավաստի ապացուցում է, որ նրանց մասնակցում են ղարաբաղյան հակամարտությանը։ Այնտեղ նրանք ուղղակիորեն նշում էին, որ խմբավորմանն են պատկանում ու կոչ են անում «գործընկերներին» Ադրբեջան գալ։ Մասնագետները պարզել են նկարահանման վայրը՝ Հորադիզ։
Անցյալ շաբաթ «Ալ Արաբիա» հեռուստաալիքը, հղում անելով «Մարդու իրավունքների սիրիական դիտակետին», հայտնել էր, որ Լեռնային Ղարաբաղում մոտ հարյուր «բերված» վարձկանի են վերացրել։
Գրոհայինների վերնախավը
«Ալ Համզա» դիվիզիան» ՍԱԲ-ի ամենամարտունակ խմբավորումներից է։ Դրա գրոհայինները 2013 թվականից անդադար կռվում են։ Ձևավորման պահից խմբավորումն օգտվել է ԱՄՆ-ի ու Թուրքիայի ակտիվ ֆինանսավորումից։ Մասնավորապես՝ «Ալ Համզայի» զինանոցը Սիրիայում ունի ամերիկյան բազում BGN-71 TOW հակատանկային հրթիռային համալիրներ։ Խմբավորումը գլխավորում է MIT թուրքական հետախուզության սպա Սեյֆ Աբու Բաքրը, որը տարիներ շարունակ «Իսլամական պետությունում» Անկարայի գաղտնի գործակալն էր։
Թուրքիան ակտիվորեն օգտվել է «Ալ Համզայի» ու ՍԱԲ-ի այլ խմբավորումների ծառայություններից Սիրիայում։ «Եփրատի վահան» գործողության ժամանակ 2016 թվականի օգոստոսին «դիվիզիայի» գրոհայինները առաջիններից էին, ովքեր մտան երկրի հյուսիսում գտվող Ջերաբուլուս ու Կարկամիշ։ 2018 թվականին «Ալ Համզան» մասնակցել է «Ձիթենու ճյուղ» գործողության շրջանակում թուրքական ներխուժմանը Աֆրին։ 2019-2020 թվականներին աջակցել է Անկարայի համակարգողներին Իդլիբի վրա գրոհելիս։
«Ալ Համզան» վարժական ճամբարների ճյուղավորված ցանց ունի, որոնք համալրված են նորագույն տեխնիկայով։ Հրամանատարական կազմը սովորում է երկու լիարժեք ակադեմիաներում։ Նյութական ապահովումն էլ է բարձր մակարդակի վրա․ նախորդ տարի նրանք հայտարարել են, որ Իդլիբում սկսում են սեփական մշակման զրահամեքենաներ արտադրել։ Նույնիսկ ՍԱՆ-ի համախոհները համարում են նրանց «գազաններ», որոնք ունակ են ցանկացած վայրագության խաղաղ բնակչության նկատմամբ։
«Թնդանոթի միս»
«Այդ խմբավորումը ՍԱԲ-ի ամենամարտունակներից է, - ընդգծում է Աբաս Ջուման, - Ղարաբաղյան «գործուղման» համար ընտրել են ամենաշատ փորձ ունեցող գրոհայինների։ Ղարաբաղն իրենց համար ավելի գայթակղիչ է, քան Սիրիան ու Լիբիան․ ավելի շատ են վճարում, պայմաններն էլ այդքան ծանր չեն։ Շատերն ընկալում են այդ պատերազմը որպես «վճարովի արձակուրդ»։ ՍԱԲ-ի գրոհայիններն ընդհանոր առմամբ ու «Ալ Համզան» մասնավորապես, հիանալի զինված են ու թուրք հրահանգիչների կողմից վարժեցված»։
Ադրբեջանը վարձկաններին ստիպել է ռազմական գործողություններ ձեռնարկել Հորադիզի շրջանում
Փորձագետը խոստովանում է, որ Ադրբեջանը քանակային ու տեխնոլոգիական առավելություն ունի Լեռնային Ղարաբաղի ու Հայաստանի նկատմամբ։ Բաքուն հենց դրա վրա է շեշտը դնում, երբ ժխտում է համագործակցությունը գրոհայինների հետ․ «Ինչի՞ համար են մեզ պետք գրոհայինները, եթե մենք մեր լավ բանակն ունենք»։ Սակայն սիրիացիները մեծ մարտական փորձ ունեն։ Նրանք ավանգարդում են, բարդ խնդիրներ են լուծում, կեղտոտ աշխատանքն են անում։ Ըստ էության, նրանց օգտագործում են որպես «թնդանոթային միս», որն ափսոս չէ։ Բնակչության համար «բերված» գրոհայինների մահը, որոնք Ադրբեջանի հետ կապ չունեն, ոչինչ չի նշանակում՝ ի տարբերություն կանոնավոր բանակի զինվորների դագաղների շարասյուների։
Բայց նույնիսկ այդ փորձառու մարդասպանների համար պատերազմը Լեռնային Ղարաբաղում թեթև զբոսանք չէր։ The Wall Street Journal-ը, հղում անելով սեփական աղբյուրներին, հայտնում է, որ սիրիացի գրոհայինների կորուստները շատ արագ են աճում, ու մոտ 200 ծայրահեղական արդեն ուզում է տուն վերադառնալ։ Ամենայն հավանականությամբ՝ «վճարովի արձակուրդը» ձախողվեց։
Պատասխան մեղադրանքներ
Ադրբեջանական իշխանություններն ու Թուրքիան կտրականապես հերքում են, որ արտասահմանցի վարձկանները մասնակցում են մարտական գործողություններին Բաքվի կողմից, ու իրենց հերթին մեղադրում են Երևանին գրոհայինների ներգրավելու մեջ։ ԱՄՆ-ում Թուրքիայի դեսպան Սերդար Կիլիչը դեռ հակամարտության առաջին շաբաթվա ընթացքում հայտարարել էր, որ հայերի կողմից իրաքյան քրդեր են կռվում։
«Հարավային Կովկասում մարտերի գոտում կան վարձկաններ ու ահաբեկիչներ, նրանք կռվում են Հայաստանի ԶՈւ կողմից, - մեջբերում է դիվանագետի խոսքերը «Անադոլու» գործակալությունը, - խոսքը «Քրդական աշխատավորական կուսակցություն» ահաբեկչական կազմակերպության մասին է։ Կան հստակ ապացույցներ, որ ՔԱԿ ահաբեկիչները Իրաքի հյուսիսից Հայաստան են տեղափոխվել»։
Դեսպանը հերյուրանք է անվանել տեղեկությունն այն մասին, որ Թուրքիան Սիրիայից գրոհայինների է տեղափոխում Ադրբեջան։ «Անկարան վարձկանների չի ուղարկում հակամարտության գոտի ու չի ֆինանսավորում նրանց», - ընդգծել է դիվանագետը։
Ավելի վաղ Ադրբեջանի պետական անվտանգության ծառայությունը հայտնել է, որ որսացել է Ղարաբաղի հակամարտության գոտում մարտական գործողություններին մասնակցած վարձկանների խոսակցությունը։ Գերատեսչությունում պնդում էին, որ ռադիոեթերում շփվում էին «ահաբեկիչներ, որոնք կապված են Քրդական աշխատավորական կուսակցության հետ»։ ՀՀ նախագահ Արմեն Սարգսյանն իր հերթին կտրականապես հերքել է մեղադրանքները, ընդգծելով, որ իր երկրում ապրում են եզդիներ և քրդեր, բայց նրանք ՀՀ քաղաքացիներ են։
