ԵՐԵՎԱՆ, 25 փետրվարի — Sputnik, Անի Լիպարիտյան. Հայաստանի Սյունիքի մարզում Բարեկենդանի տոնակատարության ժամանակ «կեղծ հարսանեկան արարողություններ էին» կազմակերպվում: Դա յուրահատուկ բեմականացում էր, որի ժամանակ հարսն ու փեսան փոխվում էին դերերով, Sputnik Արմենիային տված հարցազրույցում պատմեց Հայոց ազգագրության և ազատագրական պայքարի պատմության ազգային թանգարանի գիտաշխատող, ազգագրագետ Խորեն Գրիգորյանը:
Նրա խոսքով` ամուսինը հագնում էր կնոջ հանդերձանքը, կատարում նրա դերը առօրյա կյանքում, լվացք անում, կերակուր եփում, իսկ կինը` ամուսնու:
Բարեկենդանն ու դիմակահանդեսները Latino ոճում
Ինչպես նշեց Գրիգորյանը, բարեկենդանն առօրյա կյանքի հակապատկերն է: «Տոնի բուն էությունն այն է, որ մարդն անում է այն ամենն, ինչ չի կարող թույլ տալ իրեն առօրյա կյանքում: Ի սկզբանե տոնը նախատեսում էր, որ մարդ պետք է կտրվեր ամեն ինչից: 19-րդ դարում Բարեկենդանը մեծ շուքով էին տոնում», — պատմում է ազգագրագետը:
Նրա խոսքով` նման շուքով նախկինում ոչ մի տոն չէր տոնվում՝ ոչ Նոր տարին, ոչ մարտի 8-ը, ոչ հարսանիքները կամ ծննդյան տոները: Բարեկենդանին ընտանիքը կարող էր 2-3 ցուլ մորթել, որպեսզի բավականացներ բոլորին՝ տոնը նշելու համար:
Գրիգորյանն ավելացրեց, որ Բարեկենդանը հիշեցնում է Վալենսիայում անցկացվող Լաս Ֆալյաս փառատոնը (Կրակի փառատոն), Վենետիկի դիմակահանդեսը կամ Բրազիլիայի կառնավալը:
«Մեզ մոտ կառնավալի նման մի բան էր անցկացվում: Չի կարելի ասել, որ Բարեկենդանը նշելու գաղափարը միայն հայերին է պատկանում: Այդ բոլոր տոները մեզ են հասել մեր նախանախապապերի ժամանակներից», — ավելացրեց նա:
Բարեկենդանի ավանդույթն ու խորհրդանիշը
Բարեկենդանը խորհրդային տարիներին երկրորդ պլան անցավ, այնուհետև այն ընդհանրապես դադարեցին տոնել, ասաց Գրիգորյանը: Ավելի ուշ այս տոնը վերականգնեց իր դիրքերը:
Մարդիկ դեմքներին ալյուր կամ մուր էին քսում, պատմում է փորձագետը, միմյանց հյուր գնում: Եթե ձեզ ինչ-որ մեկը ճանաչեր, նրան անպայման նվեր պետք է մատուցեիք: Կարելի էր նույնիսկ բանաստեղծություն կարդալ: Իսկ հիմնական նվերը` ձուն էր, քանի որ այդ տոնն ավանդաբար ավարտվում էր ձու ուտելու արարողությամբ:
Sputnik Արմենիայի զրուցակիցը նաև պատմեց Բարեկենդանի որոշ խորհրդանիշների և տոնին հաջորդող Մեծ պահքի մասին:
«Ավանդաբար Հայաստանում Մեծ պահքի կերպարը` Ակլատիզ տիկնիկն է եղել` զարդարված 49 քարերով և սոխով կամ սխտորով, որոնց մեջ 7 փետուր էր մտցրած` Մեծ պահքի շաբաթների թվով: Ակլատիզի կերպարները կախում էին տանիքից: Մեծ պահքի յուրաքանչյուր շաբաթ սոխից մեկական փետուր էին հանում, այդ իսկ պատճառով առաջին երեք փետուրները պետք է սև լինեն, քանի որ դրանք խորհրդանշում էին պահքի ամենադաժան շաբաթները: Փետուրներից մի քանիսը սպիտակ էին, քանի որ դրանք հուշում էին Զատկին մոտենալը». — բացատրում է Գրիգորյանը:
Քարերը, նրա խոսքով, զարդարում էին Ակլատիզի հանդերձանքը, որպեսզի երեխաները չմոտենան և ոչ պասային կերակուր չվերցնեն, այլապես նա «իրենց ուղղությամբ կնետեր այդ քարեր»: Ազգագրագետը նշեց, որ այդ հնարքը հիանալի դաստիարակչական մեթոդ էր, որն օգնում էր հասկանալու պասի ամբողջ կարևորությունը:
Տոնից հետո, Ակլատիզին թաքցնում էին տանիքի վրա որևէ տեղ և բարկանում նրա վրա, որպեսզի քաղցի զգացողությունը միայն ու միայն մեկ տարի անց զգային` պասի ժամանակ:
Իսկ Բարեկենդանի խորհրդանիշն էր Ուտիս տատը, որին վառում էին տոնի ժամանակ:
