Հնագույն աղբյուրները վկայում են, որ մթա 3-2-րդ հազարամյակում Կիլիկիան բնակեցված է եղել խորիներով։ Գիտնականները Կիլիկիան համարում են արիական հնագույն տարածք։ Հայկական լեռնաշխարհի և Կիլիկիայի մշակութային նմանություններն այնքան շատ են, որ հասկանալի է դառնում` նույնն է նաև այդ մշակույթը ստեղծող ու տարածող էթնիկ տարրը։
Մովսես Խորենացին նշել է, որ Արտաշես արքան տիրել է երկու ծովի մեջ ընկած տարածքին և բազում նավերով լցրել օվկիանոսը։ Քիստոսից առաջ 95 թվականին գահ է բարձրանում Տիգրան Մեծը, որի ժամանակ Հայաստանը դառնում է Առաջավոր Ասիայի ամենահզոր պետությունը։ Հայկական բանակը նորից գրավում է ամբողջ Ասորիքն ու Կիլիկիան։ Հունա-հռոմեական նվաճումներից հետո Կիլիկիայում, հայերից բացի, սկսում են բնակվել նաև հույներ և ասորիներ, սակայն բնակչության գերակշռող մասը միշտ եղել են հայերը։ 9-10-րդ դարերում տեղի ունեցավ նոր միգրացիոն ալիք Մեծ Հայքից դեպի Կիլիկիա, ինչը որակական փոփոխություններ բերեց։ 11-րդ դարում Ռուբեն իշխանը Կիլիկիայում ստեղծեց հայկական իշխանություն, որը կարճ ժամանակ անց դարձավ հայկական թագավորություն։ Կիրակոս Գանձակեցին նկարագրում է Լևոն 2-ի և ծովահենների ծովամարտը։ Արքան սկզբում խորտակեց ծովահենների դրոշակակիր նավը, որից հետո մյուս նավերը դիմեցին փախուստի։ Լևոն 3-րդը Մարկո Պոլոյին նվիրել է հատուկ պատրաստված մի ռազմանավ։ Դա մեծ ռազմական նավ է եղել, ինչը ինքնին թագավորի և պետության հզորությունը վկայող շքեղ նվեր է։ Թագավորությու
Կիլիկիայի հայկական թագավորության հետ կապված կա երկու անչափ հետաքրքիր իրադարձություն։ 1381 թվականին տաքարյուն իսպանացիներին ցնցեց անսպասելի մի լուր` Խոան 1-ին թագավորը երկու քաղաք է նվիրել ոմն Հայոց թագավորներին` Կիլիկյան Հայաստանի վերջին թագավորին։ Պայմանագիրը ենթադրում էր այդ քաղաքները վերադարձնել թագավորի մահից հետո։
Իսպանացիների բախտը բերեց, իսկ անգլիացիներինը` ոչ այնքան։ Կանխատեսելով Կիլիկիո Հայաստանի անկումը` հայոց վերջին թագավորը պետական գանձարանն ի պահ հանձնեց Անգլիայի թագավորին` մինչև այն պահը, երբ Հայաստանը նորից անկախություն ձեռք կբերի։ 2001 թվականին պրոֆեսոր Սուրեն Այվազյանը դիմել էր Անգլիայի թագուհի Եղիսաբեթ 2-րդին` հորդորելով Հայաստանին վերադարձնել Կիլիկյան Հայաստանի գանձարանը։
Երևի անգլիացիները մինչև հիմա հաշվում են, որ մինչև հիմա չեն պատասխանել։
