Կորոնավիրուսի համավարակը ծանր նստեց գործարարներից շատերի համար. երկրում հայտարարված արտակարգ դրությունը, վիրուսի տարածումը կանխելու նպատակով կիրառվող սահմանափակումները ոմանց կոտրած տաշտակի առջև թողեցին։ Դրան հակառակ՝ եղան գործարարներ, որոնց բիզնեսը ծաղկեց, եղան նաև այնպիսիք, որոնք ճգնաժամի խելահեղ օրերին նոր բիզնես հիմնեցին։
Լավ գործարարը ցանկացած իրավիճակում պետք է փորձի տեսնել դրականն ու աշխատել հենց այդ ուղղությամբ։ Գործարար, «Մանթաշով» գործարարների միության նախագահ Վահրամ Միրաքյանի խոսքով՝ սա գործարարության գաղափարախոսությունն է, իսկ եթե այդ սկզբունքով իրավիճակը գնահատենք, ապա կստացվի, որ հիմա շատ հարմար պահ է նոր բան սկսելու համար։ Մասնագետի խոսքով՝ դրա համար մի քանի հիմնավորում-պատճառ կա։ Առաջինն այն է, որ հիմա բիզնես սկսելն էժանացել է։
«Նախկինում եթե ուզում էիր բիզնես ստեղծել, և քեզ ֆիզիկական տարածք էր պետք, ապա շատ վայրեր կային, որտեղ չէիր կարողանա վարձակալվող տարածք գտնել։ Հիմա կարող ես, որովհետև շատ բիզնեսներ սնանկանում են, փակվում։ Երկրորդը՝ սնանկացման հետևանքով շատերն իրենց սարքավորումներն են վաճառում, և հնարավոր է՝ նույնիսկ լիկվիդային գներով կարողանաս դրանք ձեռք բերել։ Երրորդը՝ աշխատակիցներ, լավ կադրեր գտնելն է հեշտացել, որովհետև գործազրկությունն է շատացել և շատանում է։ Կանխատեսումներ կան, որ մինչև երկու հարյուր հազար մարդ հնարավոր է` աշխատանքից զրկվի այս տարվա ընթացքում,- ասում է Վահրամն ու հավելում,– այո, սրանք բացասական պատմություններ են, բայց քանի որ լավ գործարարը պետք է կարողանա դրականը գտնել և օգտվել դրանից, ապա այս իրավիճակում դա անելու ճիշտ ժամանակն է»։
Կարևորն այն է, որ գործարարը ձեռքերը ծալած չնստի ու չսպասի իրավիճակի փոփոխությանը, միգուցե՝ սպասված փոփոխությունը դեռ շատ երկար ժամանակ չլինի։ Իրավիճակը գնահատելով՝ պետք է նոր բան փորձարկել ու սկսել։ Նրա խոսքով` եթե նախկինում իքս թվով հաճախորդներին հասնելու համար որոշակի արդյունավետ մարքետինգային քայլեր էիր մշակել, ապա հիմա դրանք կարող են չաշխատել, որովհետև իրավիճակ է փոխվել։ Այն, որ խելացի, հաշվարկված քայլերով այսօր էլ կարելի է նոր բիզնես հիմնել ու հաջողություն ունենալ, սեփական օրինակով է ապացուցում։
«Այն փոքր ու միջին բիզնեսի համար է հիմա ծանր շրջան, որը չի ուզում փոփոխություն անել, պատրաստ չէ նոր բան սովորել, ինչ-որ բան անել, ջանք գործադրել։ Ինքը սպասում է, որ վերականգնվեն նախկին պայմանները, դրա համար էլ շատ բիզնեսներ փակվում են։ Եթե մարդ մտածում է գոյատևման մասին, գտնում է տարբերակներ, ուղղակի պետք է կոմֆորտ զոնայից դուրս գալ»,– Վահրամը փակագծերը չի բացում, բայց ասում է, որ շուտով մեկ այլ նոր բիզնես էլ կհիմնեն։
Շողեր Հակոբյանը գիդ-էքսկուրսավար է, հիմնադրել է ընկերություն, որը զբաղվում է ներքին տուրերի կազմակերպմամբ։ Այս տարի նպատակ ունեին մեծանալու և ներգնա տուրիզմով էլ զբաղվելու։ Կորոնավիրուսը եկավ ու առաջին հարվածներից մեկը հենց զբոսաշրջությանը հասցրեց։ Շողերը գրանցվել էր բիզնես դասընթացների՝ ոլորտում զարգանալու, նոր շուկաներ մուտք գործելու և առաջ գնալու համար։ Բայց քանի դեռ տուրիզմը քնած է, տեղ-տեղ էլ՝ մեռած, որոշեց առիթից օգտվել ու նոր բիզնես «թեստավորել»։ Հիշեց, որ մայրիկի պատրաստած լահմաջոները մրցակից չունեն, մտածեց` իսկ ինչո՞ւ հենց դա չփորձել։ Այդպես ծնվեց «Մամաջոն»՝ «մամայի լահմաջոն». մայրը պատրաստում է, հայրը՝ առաքում, հորաքույրը՝ մայրիկին տարբեր գործերում օգնում, ինքն էլ մարքետինգի, գովազդի հարցերով է զբաղվում։
«Հեքիաթներ չեմ պատմի, թե հատուկ պլանավորել եմ, որ սնունդը միակ բանն է, որ վաճառվում է անկախ ճգնաժամերից, պատերազմական իրավիճակից և այլն։ Պարզապես թեստավորեցի առաջին մտքիս եկածը։ Չեմ կարող ասել, որ նոր բիզնես եմ հիմնադրել, իրականում դեռ փորձարկում եմ։ Տուրիզմից հեռանալու նպատակ չունեմ, դա այն է, ինչ ինձ հոգեկան բավարարվածություն է տալիս։ Բայց հիմա մտածում եմ, որ հաջողելու դեպքում զբոսաշրջային ընկերության կողքին կունենամ երկրորդ բիզնես, որը կպատվիրակեմ ընտանիքիս կամ վստահելի մեկին»,- պատմում է Շողերն ու համաձայնում՝ նույնիսկ ճգնաժամային իրավիճակից կարելի է ելք գտնել, եթե սովորելու, նորը փորձելու ցանկություն կա։
Բիզնեսում կրեատիվ որոշումներ կայացնելն ու ձեռքերը ծալած չնստելը երևի հատուկ է զբոսաշրջության ոլորտին։ Հայաստանյան զբոսաշրջային ընկերություններից ևս մեկի հիմնադիր տնօրեն Հայկ Կոստանդյանն էլ, հաշվի առնելով «անտուրիստ» օրերը, սկսել է ճագարաբուծություն ուսումնասիրել, ավելին՝ արդեն ձեռք է բերել լավ ցեղատեսակի ճագարներ, նրանց համար համապատասխան վանդակներ պատրաստել։
«Սիրելու արվեստից» մինչև «Կախվածություն». ի՞նչ գրքեր «մոդայիկ» դարձրեց կարանտինը
«Ի դեպ, նապաստակի միսն օգտակարությամբ հավասար է ձկան մսին»,- ասում է Հայկն ու միանգամից խորհուրդ տալիս նրանց, ում մտքով կանցնի ճագարաբուծությամբ զբաղվել՝ առաջին հերթին պետք է ցեղատեսակին ուշադրություն դարձնել, առաջին գումարային ներդրումը հենց այդտեղ անել, այլ ոչ թե 2000-դրամանոց սովորական նապաստակ գնել։
Իհարկե, Հայկը նույնպես չի պատրաստվում փոխել զբոսաշրջությունը ճագարների հետ, ավելին՝ բազմաթիվ ծրագրեր ունի մեր երկրում ներքին զբոսաշրջությունը զարգացնելու համար։ Ընկերների հետ մարտահրավեր են նետում արկածների ու ճամփորդությունների սիրահարներին. եթե այս տարի Հայաստանից այլ ուղղություններով մեկնել չի ստացվի, հոգ չէ՝ առաջարկում են 28 օրում 500 կմ անցնել այստեղ՝ Հայաստանում։
Բիզնեսը սիրում է լինել ստեղծագործ, նորարար, պրպտող, աշխատասեր ու հավակնոտ. կորոնավիրուսն էլ իսկական փորձություն դարձավ գործարարների համար։ Իրավիճակից ելք գտան ու «ոտքի վրա մնացին» հիմնականում նրանք, ովքեր կարողացան հարմարվել կարանտինի թելադրած պայմաններին ու դրանք հօգուտ իրենց օգտագործել։
Ինչպես ջայլամները մտան հայերի խոհանոց, սկսեցին «խնամել» մաշկը. մի գործարարի պատմություն
